Wyroby gotowe ujmowane w stałych cenach ewidencyjnych

Wytwarzamy akcesoria do okien i drzwi. Czy możemy ewidencjonować w księgach rachunkowych wyroby gotowe (produkty) na dzień ich wytworzenia w stałych cenach ewidencyjnych? Jeśli tak, to w jaki sposób w ciągu roku ustalić rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych sprzedanych wyrobów gotowych?

Składniki aktywów obrotowych na dzień nabycia lub wytworzenia mogą być ujmowane w księgach rachunkowych w cenach przyjętych do ewidencji, z uwzględnieniem różnic między tymi cenami a rzeczywistymi cenami ich nabycia albo zakupu, albo kosztami wytworzenia. Wynika to z art. 34 ust. 2 ustawy o rachunkowości. Zatem jednostki mogą przyjąć metodę wyceny wyrobów gotowych, która polega na stosowaniu do obrotu produktami cen ewidencyjnych, a nie rzeczywistego kosztu wytworzenia, z uwzględnieniem różnic pomiędzy wartością przyjętych cen i kosztem wytworzenia. Stanowią one odchylenia od cen ewidencyjnych produktów. Wyróżnia się:

• odchylenia debetowe, powstające, jeśli stosowana cena ewidencyjna jest niższa od kosztu wytworzenia produktów, 
   
• odchylenia kredytowe, występujące gdy ustalona cena ewidencyjna jest wyższa od kosztu wytworzenia wyrobów gotowych.

Ceny ewidencyjne stosowane do wyceny wyrobów gotowych mogą być ustalane na poziomie:

• rzeczywistego kosztu wytworzenia z poprzedniego okresu,
   
• planowanego kosztu wytworzenia,
   
• ceny sprzedaży netto.

Informację o sposobie ujmowania produktów należy zawrzeć w zasadach (polityce) rachunkowości, którą ustala kierownik jednostki. W przypadku stosowania cen ewidencyjnych na poziomie ceny sprzedaży netto powstają odchylenia kredytowe z tytułu zarezerwowanej marży.

Przyjęcie wyrobów do magazynu według stałej ceny ewidencyjnej różniącej się od rzeczywistego kosztu wytworzenia może być ujmowane w księgach rachunkowych, na podstawie dowodu Pw - przyjęcie wyrobu, zapisem:

- Wn konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty",

- Ma konto 58 "Rozliczenie kosztów działalności".

Na koniec okresu sprawozdawczego dokonuje się przeksięgowania rzeczywistego kosztu wytworzenia produktów gotowych. Może ono przebiegać następująco:

- Wn konto 58 "Rozliczenie kosztów działalności",

- Ma konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej".

Następnie należy przeksięgować odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych. Odchylenia debetowe zwiększają wartość produktów, natomiast kredytowe ją zmniejszają. W zależności od charakteru odchyleń ich wartość ujmuje się następująco:

a) odchylenia debetowe, gdy konto 58 wykazuje saldo Wn

- Wn konto 62 "Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów",

- Ma konto 58 "Rozliczenie kosztów działalności",

b) odchylenia kredytowe, jeśli konto 58 wykazuje saldo Ma

- Wn konto 58 "Rozliczenie kosztów działalności",

- Ma konto 62 "Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów".

Po przeksięgowaniu ustalonych odchyleń konto 58 nie powinno wykazywać salda. Na dzień kończący rok obrotowy saldo konta 62 koryguje wartość wyrobów gotowych wykazywaną w bilansie.

W ciągu roku rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych sprzedanych wyrobów gotowych można ustalać stosując wskaźnik narzutu odchyleń przeciętnych (Wop), który zazwyczaj wyznacza się z dokładnością do czterech miejsc po przecinku. Wskaźnik ten oblicza się na podstawie następującego wzoru:

gdzie:

Wartość odchyleń przypadających na rozchód produktów z tytułu sprzedaży można wyliczyć na podstawie wzoru:

Os = (S × Wop) : 100

Natomiast kwotę odchyleń w części dotyczącej zapasu wyrobów gotowych można ustalić za pomocą wzoru:

ORk = (Rk × Wop) : 100

W księgach rachunkowych odchylenia debetowe przypadające na sprzedane produkty ujmuje się następującym zapisem:

- Wn konto 70-1 "Koszt sprzedanych produktów",

- Ma konto 62 "Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów".

Natomiast ewidencja księgowa odchyleń kredytowych od sprzedanych produktów przebiega zapisem:

- Wn konto 62 "Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów",

- Ma konto 70-1 "Koszt sprzedanych produktów".

Przykład Założenia Jednostka produkuje akcesoria do okien i drzwi. Wartość zapasów wyrobów gotowych na dzień 1 czerwca 2018 r. wynosiła 3.600 zł (saldo Wn konta 60), natomiast odchylenia od cen ewidencyjnych 660 zł (saldo Ma konta 62).   W czerwcu br. przyjęto z produkcji do magazynu wyroby gotowe według planowanego kosztu wytworzenia o wartości 18.000 zł.   Rzeczywisty koszt wytworzenia wyrobów gotowych wyniósł 16.200 zł (saldo Wn konta 50).   Odchylenia od stałych cen ewidencyjnych wyniosły 1.800 zł, tj. 18.000 zł - 16.200 zł.   Załóżmy, że w czerwcu br. sprzedano wyroby gotowe, których wartość w cenach ewidencyjnych wyniosła 18.900 zł. Stąd zapas końcowy na dzień 30 czerwca br. wyniesie 2.700 zł.   Rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych: a) wskaźnik odchyleń przeciętnych Wop = (660 zł + 1.800 zł) : (2.700 zł + 18.900 zł) × 100 = 11,3888, b) odchylenia w części przypadającej na sprzedane produkty Os = (18.900 zł × 11,3888) : 100 = 2.152 zł (w zaokrągleniu), c) odchylenia przypadające na zapas pozostający w magazynie ORk = (2.700 zł × 11,3888) : 100 = 307 zł (w zaokrągleniu). Jednostka prowadzi pełny rachunek kosztów.   W przykładzie pominięto zapisy dotyczące sprzedaży. Dekretacja Opis operacji Kwota Konto Wn Ma 1. Pw - przyjęcie wyrobów gotowych z produkcji według stałych cen ewidencyjnych: 18.000 zł 60 58 2. PK - przeksięgowanie rzeczywistego kosztu wytworzenia wyrobów gotowych: 16.200 zł 58 50 3. PK - zarachowanie odchyleń od cen ewidencyjnych: 1.800 zł 58 62 4. Wz - wydanie z magazynu sprzedanych produktów: 18.900 zł 70-1 60 5. PK - wyksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych w części przypadającej na sprzedane wyroby: 2.152 zł 62 70-1 Księgowania