Rodzaje uproszczeń stosowanych przy prowadzeniu ksiąg

Jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia dopuszczone przepisami ustawy o rachunkowości, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na obowiązek rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego (por. art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości).

Wśród przykładowych ułatwień przyjmowanych przez jednostki w zasadach (polityce) rachunkowości można wymienić:

• uproszczenia dla jednostek mikro oraz jednostek małych, po spełnieniu warunków z art. 3 ust. 1a lub 1b albo art. 3 ust. 1c lub 1d ustawy o rachunkowości,
   
• uproszczenia w ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych o niskiej wartości początkowej,
   
• klasyfikowanie umów leasingu według kryteriów określonych przepisami prawa podatkowego, po spełnieniu warunków określonych w art. 3 ust. 6 ustawy o rachunkowości,
   
• wycenę materiałów i towarów w cenie zakupu, zamiast w cenie nabycia, a produkcji w toku o przewidywanym czasie wykonania nie dłuższym niż 3 miesiące - w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia lub tylko materiałów bezpośrednich bądź niewycenianie jej w ogóle (art. 34 ust. 1 ustawy o rachunkowości), 
   
• odpisywanie w koszty wartości materiałów i towarów na dzień ich zakupu lub produktów gotowych w momencie ich wytworzenia, połączone z ustalaniem stanu tych składników aktywów i jego wyceną oraz korektą kosztów o wartość tego stanu, nie później niż na dzień bilansowy (art. 17 ust. 2 pkt 4 ustawy o rachunkowości),
   
• zaniechanie ustalania rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego, po spełnieniu warunków określonych w art. 37 ust. 10 i 11 ustawy o rachunkowości,
   
• odstąpienie od tworzenia rezerw na przyszłe świadczenia pracownicze; ze względu na kryterium istotności nie ma obowiązku tworzenia rezerwy, np. na odprawy pieniężne w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, przysługujące pracownikom w razie przejścia na rentę lub emeryturę,
   
• przyjęcie zasad amortyzacji podatkowej dla celów bilansowych, jeśli zapewniają odpisanie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w okresie ich ekonomicznej użyteczności,
   
• niestosowanie przepisów rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 277), po spełnieniu warunków przedstawionych w art. 28b ust. 1 i 2 ustawy o rachunkowości,
   
• odpisywanie nieistotnych kwot czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów w częściach dotyczących lat obrotowych, a nie poszczególnych miesięcy,
   
• rezygnację z prowadzenia odrębnego konta 10 "Kasa"; wówczas nie sporządza się raportów kasowych i dowodów KW i KP, a także nie przeprowadza inwentaryzacji środków pieniężnych; ewentualne operacje gotówkowe są dokonywane przez właściciela, wspólników lub wyznaczoną osobę i księgowane np. na koncie 24 "Pozostałe rozrachunki".

Wybierając uproszczenia dopuszczone ustawą o rachunkowości, należy kierować się zasadą istotności. Zasada ta (określona w art. 8 ust. 1 ustawy o rachunkowości) zobowiązuje jednostkę do wyodrębnienia w księgach rachunkowych wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności, o której mowa w art. 7 tej ustawy.

Wybierając metody uproszczone ważna jest ocena korzyści (przydatności) ułatwień w warunkach danej jednostki i przewaga nad kosztami (skutkami ubocznymi) zastosowania tego uproszczenia. Ustawa o rachunkowości nie precyzuje, kiedy można uznać, że zastosowane uproszczenia mają istotny wpływ na rzetelność ksiąg rachunkowych i sporządzone na ich podstawie sprawozdanie finansowe. Każda jednostka samodzielnie powinna określić i zapisać w dokumentacji polityki rachunkowości przyjęte przez nią progi istotności.

Informację tę zapisuje się w zasadach (polityce) rachunkowości i stosuje w sposób ciągły. Przy ustalaniu poziomu istotności jednostki najczęściej korzystają z wielkości przyjmowanych przy badaniu sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów. Za próg istotności można uznać np. 0,5%-1% sumy bilansowej, 1%-2% kapitałów własnych czy 0,1%-1% przychodów ze sprzedaży.

Ujednolicone przepisy prawne dostępne są w serwisie www.przepisy.gofin.pl.

Ustawa o rachunkowości precyzuje w konkretnych przepisach rodzaj uproszczenia i warunki jego przyjęcia przez jednostkę. Każdorazowo jednak jego przyjęcie powinno być rozpatrywane przy uwzględnieniu zasady istotności.