Przychód z tytułu świadczenia usług ciągłych

Ustawa o rachunkowości definiuje przychody jako uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli (por. art. 3 ust. 1 pkt 30 ww. ustawy). Poza przedstawioną definicją przychodu i szczególnymi zasadami ustalania przychodów z niezakończonych długoterminowych umów o usługi, w tym budowlane (por. art. 34a ustawy o rachunkowości), prawo bilansowe nie zawiera szczegółowych uregulowań w zakresie rozpoznawania przychodu. Ustalając przychód bilansowy należy kierować się nadrzędnymi zasadami rachunkowości, takimi jak zasada wyższości treści ekonomicznej nad formą prawną, zasada memoriału, zasada współmierności przychodów i kosztów, a także zasada ostrożnej wyceny. Ponadto należy pamiętać, iż do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego należy wprowadzić w postaci zapisu, każde zdarzenie, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym (por. art. 20 ustawy o rachunkowości). Zgodnie z przepisami bilansowymi, przychody ze sprzedaży usług przyporządkowuje się w księgach rachunkowych do okresu (miesiąca, roku obrotowego), którego one dotyczą. Innymi słowy przychód ewidencjonuje się w momencie wykonania usługi. Jeżeli wykonanie usługi nastąpiło w ostatnim dniu roku obrotowego (okresu sprawozdawczego), a fakturę wystawiono w następnym okresie (roku, miesiącu), to sprzedaż taka stanowi dla potrzeb bilansowych (i podatku dochodowego) przychód okresu, w którym nastąpiło wykonanie usługi.

Szczególny charakter mają przychody z tytułu usług i dostaw ciągłych, do których zalicza się np. usługi najmu, księgowe, telekomunikacyjne, wodociągowe oraz dystrybucję energii elektrycznej, cieplnej i gazu przewodowego. Wynikają one z reguły z umów zawartych na dłuższy czas i są rozliczane cyklicznie.

Dla takich usług za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku. Wynika to z art. 12 ust. 3c-3d updop i odpowiednio art. 14 ust. 1e i 1h updof. Zasadę tę stosuje się odpowiednio do dostaw energii elektrycznej, cieplnej oraz gazu przewodowego.

Pozostające na dzień bilansowy na koncie 20 "Rozrachunki z odbiorcami" saldo Wn ujmuje się w aktywach bilansu w pozycji przeznaczonej do prezentacji należności krótkoterminowych z tytułu dostaw i usług.

Warto przy okazji zwrócić uwagę na moment powstania obowiązku podatkowego w VAT przy świadczeniu usług ciągłych. Dla większości usług ciągłych obowiązek podatkowy ustala się bowiem w sposób szczególny. Jak wynika z art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b) ustawy o VAT, w przypadku świadczenia m.in. usług telekomunikacyjnych, najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia, stałej obsługi prawnej i biurowej, dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego (z wyjątkiem, który tu pomijamy) - obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury. Jeśli podatnik nie wystawił faktury lub wystawił ją z opóźnieniem, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminów wystawienia faktury, a w przypadku, gdy nie określono takiego terminu - z chwilą upływu terminu płatności (por. art. 19a ust. 7 ww. ustawy). Przypomnijmy, że w przypadku ww. usług fakturę wystawia się nie później niż z upływem terminu płatności.

Zatem w odniesieniu do usług ciągłych obowiązek podatkowy w VAT powstanie generalnie w dacie wystawienia faktury lub z upływem terminu płatności. Na moment powstania tego obowiązku nie wpływa więc data wykonania usługi.

Oznacza to, że zarachowując fakturę za usługi ciągłe do ksiąg miesiąca, w którym powstał przychód - a wystawioną na początku następnego miesiąca - wynikający z niej VAT należny wskazane jest ująć na odrębnym koncie prowadzonym w ramach konta 22-2, np. 22-2/2 "VAT należny do rozliczenia w późniejszym terminie". Co istotne, dla celów prezentacji w bilansie VAT należny niestanowiący na dzień bilansowy zobowiązania podatkowego, ale zaewidencjonowany na koncie 22-2/2, traktuje się jak rezerwę. Można również - jeśli nie zniekształca to obrazu sytuacji finansowej jednostki - wykazać go w pasywach bilansu jako zobowiązanie z tytułu podatków.