Wycena składników majątku objętych spisem z natury

Na koniec roku będę przeprowadzał spis z natury. W jaki sposób wycenić objęte nim składniki majątku? Czy np. do wyceny towarów handlowych mogę zastosować cenę rynkową, czy musi być to cena nabycia?

Sposób wyceny towarów objętych spisem nie jest jednolity. Jak wynika z § 29 rozporządzenia, w zależności od rodzaju składników majątku do ich wyceny mogą być stosowane takie kryteria jak: cena zakupu, cena nabycia, cena rynkowa, koszty wytworzenia czy wartość wynikająca z oszacowania (patrz tabela). Do składników majątku objętych spisem z natury należą przede wszystkim:

a) towary handlowe, czyli wyroby przeznaczone do sprzedaży w stanie nieprzerobionym; towarami handlowymi są również produkty uboczne uzyskiwane przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej,

b) materiały (surowce) podstawowe, tj. materiały, które w procesie produkcji lub przy świadczeniu usług stają się główną substancją gotowego wyrobu; są to również materiały stanowiące część składową (montażową) wyrobu lub ściśle z wyrobem złączone (np. opakowania - puszki, butelki) oraz opakowania wysyłkowe wielokrotnego użytku (np. transportery, palety), jeżeli opakowania te nie są środkami trwałymi,

c) materiały pomocnicze - czyli te niebędące materiałami podstawowymi, które są zużywane w związku z działalnością gospodarczą i bezpośrednio oddają wyrobowi swoje właściwości,

d) wyroby gotowe są to wyroby własnej produkcji, których proces przerobu został całkowicie zakończony, wykonane usługi, prace naukowo-badawcze, prace projektowe, geodezyjno-kartograficzne, zakończone roboty, w tym także budowlane,

e) produkcja niezakończona, czyli produkcja w toku oraz półwyroby (półfabrykaty), to jest niegotowe jeszcze produkty własnej produkcji, a także wykonywane roboty, usługi przed ich ukończeniem,

f) braki, tj. nieodpowiadające wymaganiom technicznym wyroby własnej produkcji, całkowicie wykończone bądź też doprowadzone do określonej fazy produkcji,

g) odpady - materiały, które na skutek procesów technologicznych lub na skutek zniszczenia albo uszkodzenia utraciły całkowicie swą pierwotną wartość użytkową.

Spis z natury sporządzany na koniec roku podatkowego należy wycenić najpóźniej w terminie 14 dni od dnia jego zakończenia.

Stosując cenę zakupu, cenę nabycia lub koszty wytworzenia, należy kierować się znaczeniem tych pojęć wynikającym z definicji zawartych w § 3 pkt 2-4 rozporządzenia. Towary handlowe Czytelnik może wycenić według ceny rynkowej, pod warunkiem że będzie ona niższa niż cena zakupu lub nabycia.

Wycena składników majątku objętych spisem może odbywać się według:

• ceny zakupu - jest to cena, jaką nabywca płaci za zakupione składniki majątku, pomniejszona o podlegający odliczeniu VAT, rabaty, opusty, inne podobne obniżenia, a przy imporcie powiększona o należne cło, podatek akcyzowy oraz opłaty celne dodatkowe; w przypadku otrzymania składnika majątku w drodze darowizny lub spadku - wartość odpowiadająca cenie zakupu takiego samego lub podobnego składnika,
   
• ceny nabycia - czyli ceny zakupu powiększonej o koszty uboczne związane z zakupem towarów i składników majątku do chwili złożenia w magazynie według ich cen zakupu, a w szczególności koszty transportu, załadunku i wyładunku oraz ubezpieczenia w drodze,
   
• ceny rynkowej - którą jest cena stosowana w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia,
   
• kosztu wytworzenia - do którego zalicza się wszelkie koszty związane bezpośrednio i pośrednio z przerobem materiałów, z wykonywaniem usług lub pozyskaniem (wydobyciem) kopalin, z wyłączeniem kosztów dotyczących sprzedaży wyrobów gotowych i usług.

Jeśli podatnik dokonuje wyceny składników objętych spisem z natury według ceny nabycia, konieczne jest:

1) ustalenie procentowego wskaźnika kosztów ubocznych zakupu (kolumna 11 księgi) w stosunku do ogólnej wartości zakupu towarów handlowych i materiałów (kolumna 10 księgi), przy pomocy wzoru:

2) podwyższenie o ustalony wskaźnik jednostkowego kosztu zakupu (tj. ceny zakupu),

3) ustalenie wartości poszczególnych składników spisu.

Natomiast w sytuacji, gdy do wyceny towarów zostanie przyjęta kwota niższa od ceny zakupu lub nabycia albo od kosztów wytworzenia, w szczególności z powodu uszkodzenia, wyjścia z mody, to przy poszczególnych pozycjach należy uwidocznić również jednostkową cenę zakupu (nabycia) lub koszt wytworzenia.