Kapitał (fundusz) zapasowy

Kapitał (fundusz) zapasowy odzwierciedla dodatkowe własne źródło finansowania aktywów danej jednostki. Pozycja ta wystąpi wyłącznie w jednostkach tworzących ten kapitał (fundusz). Zwracamy uwagę, iż do tworzenia kapitału zapasowego są zobowiązane spółki akcyjne. Jak bowiem stanowi art. 396 K.s.h., na pokrycie straty należy utworzyć kapitał zapasowy, do którego przelewa się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego. Do kapitału zapasowego należy przelewać nadwyżki osiągnięte przy emisji akcji powyżej ich wartości nominalnej, a pozostałe - po pokryciu kosztów emisji akcji. Do kapitału zapasowego wpływają również dopłaty, które uiszczają akcjonariusze w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich dotychczasowym akcjom, o ile te dopłaty nie będą użyte na wyrównanie nadzwyczajnych odpisów lub strat. O użyciu kapitału zapasowego i rezerwowego rozstrzyga w spółce akcyjnej walne zgromadzenie; jednak części kapitału zapasowego w wysokości jednej trzeciej kapitału zakładowego można użyć jedynie na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym (por. art. 396 § 5 K.s.h.). Z kolei spółki z o.o. nie muszą w zasadzie tworzyć kapitału zapasowego (zob. jednak art. 154 § 3 zd. 2 K.s.h.). Mogą go natomiast tworzyć dobrowolnie lub też mogą je do tego zobowiązać wewnętrzne uregulowania spółki.

W razie zbycia udziałów (akcji) własnych, dodatnią różnicę między ceną sprzedaży (pomniejszoną o koszty sprzedaży) a ich ceną nabycia, należy odnieść na kapitał zapasowy. Zaś w przypadku umorzenia udziałów (akcji) własnych na kapitał zapasowy odnosi się dodatnią różnicę między ich wartością nominalną a ceną nabycia. Natomiast ujemną różnicę ze zbycia lub umorzenia udziałów (akcji) własnych należy ująć jako zmniejszenie kapitału zapasowego, a pozostałą część ujemnej różnicy, przewyższającą kapitał zapasowy, jako stratę z lat ubiegłych (por. art. 36a ustawy o rachunkowości).

Nie mają obowiązku tworzenia kapitału zapasowego także spółki osobowe prawa handlowego, spółki cywilne oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własne ryzyko, których wspólnicy lub właściciele (za wyjątkiem komandytariuszy) odpowiadają za zobowiązania firmy również majątkiem stanowiącym ich osobistą własność. Te jednostki tworzą najczęściej wyłącznie kapitał podstawowy, chociaż mogą tworzyć również inne kapitały - na podstawie decyzji kierownika jednostki. Zaznaczyć należy, iż jednostka zobowiązana jest w pozycji "Kapitał (fundusz) zapasowy" wyodrębnić dodatkowo kwotę nadwyżki wartości sprzedaży (wartości emisyjnej) nad wartością nominalną udziałów (akcji).