Kursy stosowane do wyceny operacji na rachunku walutowym

Jednostka może przechowywać walutę obcą na rachunku walutowym czy w kasie walutowej i wykorzystywać ją do dokonywania płatności walutowych. W przypadku założenia rachunku walutowego w księgach rachunkowych wyodrębnia się konto do ewidencji księgowej przychodów, rozchodów i stanów środków pieniężnych w walutach obcych na tym rachunku. Stosuje się do tego zazwyczaj konto 13-1 "Rachunek walutowy". W razie posiadania kilku rachunków walutowych dla każdego powinno być wyodrębnione w ewidencji księgowej osobne konto.

Na rachunku walutowym mają miejsce wpływy i wypływy waluty obcej, innej niż polska. Jednak, jak stanowi art. 9 ustawy o rachunkowości, księgi rachunkowe prowadzi się w języku polskim i walucie polskiej. Dlatego każdy przychód i rozchód waluty wymaga odpowiedniego przeliczenia w celu prawidłowego ujęcia go w księgach rachunkowych. Sposób i wynik przeliczenia zamieszcza się bezpośrednio na dowodzie księgowym, chyba że system przetwarzania danych zapewnia automatyczne przeliczenie walut obcych na walutę polską, a wykonanie tego przeliczenia potwierdza odpowiedni wydruk (art. 21 ust. 3 ustawy o rachunkowości).

Zasady, jakimi należy kierować się przy wycenie operacji gospodarczych wyrażonych w walutach obcych dla celów ujęcia ich w księgach rachunkowych, zostały uregulowane w art. 30 ust. 2 ustawy o rachunkowości. Na mocy tego przepisu, operacje gospodarcze wyrażone w walutach obcych podlegają w ciągu roku przeliczeniu na złote na dzień ich przeprowadzenia odpowiednio po kursie:

a) faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji - w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań,

b) średnim ogłoszonym dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego ten dzień - w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu z punktu a), a także w przypadku pozostałych operacji.

Zatem w zależności od charakteru operacji gospodarczej przeprowadzanej na rachunku walutowym do jej wyceny zastosować należy odpowiedni kurs waluty. Generalna zasada brzmi: jeśli podczas danej operacji dochodzi do wymiany waluty na inną, zastosowanie ma kurs faktyczny, jeżeli nie - kurs średni NBP. Przy czym istotne jest, że każda operacja przeprowadzona na rachunku walutowym i figurująca na wyciągu bankowym podlega odrębnemu przeliczeniu na złote.

Gdy aktywa i pasywa są wyrażone w walutach, dla których NBP nie ogłasza kursu, to stosuje się art. 30 ust. 3 ustawy o rachunkowości. Wynika z niego, że kurs takich walut określa się w relacji do wskazanej przez jednostkę waluty odniesienia, której kurs jest ogłaszany przez NBP.

Podmioty, które dla celów podatku dochodowego ustalają różnice kursowe w oparciu o ustawę o rachunkowości, mogą zapisać w zasadach (polityce) rachunkowości, że do wyceny rozchodu waluty z rachunku walutowego w związku z regulowaniem np. zobowiązań przyjmują kurs historyczny (patrz ramka).