Szczególne zasady wyceny produkcji w toku

Na koniec roku obrotowego w jednostkach może wystąpić tzw. produkcja w toku, czyli część produkcji, która nie została ukończona na koniec okresu rozliczeniowego. Obejmuje ona produkty lub usługi w fazie tworzenia, na które poniesiono nakłady finansowe, lecz które nie osiągnęły jeszcze statusu wyrobów gotowych czy półproduktów.

Produkcję w toku, jako składnik rzeczowych aktywów obrotowych, wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy według wcześniej wskazanych zasad, tj. według kosztów wytworzenia, nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy (por. art. 28 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości).

Należy wskazać, że produkcja w toku może być również wyceniana w sposób uproszczony. Na podstawie bowiem art. 34 ust. 1 ustawy o rachunkowości, jednostki mogą wyceniać produkty w toku produkcji w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia lub tylko materiałów bezpośrednich bądź nie wyceniać ich w ogóle, pod warunkiem że nie zniekształca to stanu aktywów oraz wyniku finansowego jednostki.

Jeżeli wycena produkcji w toku następuje w wysokości kosztów bezpośrednich, to do wyceny tej produkcji na koniec okresu sprawozdawczego przyjmuje się:

• wartość zużytych materiałów bezpośrednich (podstawowych i pomocniczych),
   
• płace bezpośrednie wraz z narzutami (ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia liczone od wynagrodzeń pracowników produkcyjnych),
   
• pozostałe koszty bezpośrednio związane z wytwarzaniem produktu, za okres od rozpoczęcia produkcji do dnia wyceny, np.: zużycie narzędzi niezbędnych do wytworzenia określonych produktów, usługi obce wykonywane w związku z produkcją, zużycie energii.

W przypadku natomiast wyceny produktów w toku produkcji tylko w wysokości materiałów bezpośrednich, można przyjąć wielkość materiałów zużytych do tych produktów, ustaloną według normy zakładowej lub na podstawie spisu z natury dokonanego na koniec okresu sprawozdawczego albo zweryfikowany stan księgowy kosztów materiałów bezpośrednich w części dotyczącej produktów w toku produkcji.

UWAGA! Nie powinny figurować jako produkcja w toku materiały wydane do produkcji, lecz niezużyte. Wartość tych materiałów powinna zmniejszać koszty produkcji i zwiększać wartość stanu zapasów materiałów.

Zasady te nie mogą być stosowane do produkcji o przewidywanym czasie wykonania dłuższym niż 3 miesiące, przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz środków trwałych w budowie jednostki. Nie dotyczy to jednak produkcji rolnej.

W uzupełnieniu dodajmy, że stan produkcji w toku na dzień bilansowy może figurować w księgach rachunkowych zarówno na koncie 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej" lub koncie 60 "Produkty gotowe i półprodukty" (w analityce: Produkcja w toku). Niezależnie od tego, w jaki sposób produkcja w toku jest ewidencjonowana w księgach rachunkowych na koniec roku, w bilansie jej wartość prezentowana jest po stronie aktywów jako składnik zapasów.

Co istotne, sposób wyceny produkcji w toku lub też rezygnacja z jej wyceny na dzień bilansowy powinny być przez jednostkę zapisane w zasadach (polityce) rachunkowości.