Jednostki powiązane w rozumieniu przepisów bilansowych

Prezes zarządu w spółce akcyjnej jest jednocześnie wiceprezesem w innej spółce z o.o., gdzie posiada 30% udziałów. Spółka akcyjna dokonuje transakcji handlowych ze spółką z o.o. Czy w świetle ustawy o rachunkowości spółki te są ze sobą powiązane?

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 43 ustawy o rachunkowości, przez jednostki powiązane rozumie się dwie lub więcej jednostek wchodzących w skład danej grupy kapitałowej. Grupę kapitałową natomiast tworzą jednostka dominująca wraz z jednostkami zależnymi. Jednostką dominującą może być spółka handlowa lub przedsiębiorstwo państwowe sprawujące kontrolę nad jednostką zależną. Natomiast jednostką zależną może być spółka handlowa lub podmiot utworzony i działający zgodnie z przepisami obcego prawa handlowego, kontrolowana przez jednostkę dominującą.

Jak wynika zatem z przywołanych regulacji, w przypadku opisanym w pytaniu nie występuje powiązanie poprzez kapitał (tj. grupa kapitałowa), lecz jedynie poprzez osobę sprawującą funkcję prezesa w dwóch spółkach i zarazem udziałowca w jednej z nich.

W związku z tym, pomiędzy spółką akcyjną a spółką z o.o. nie występuje powiązanie w rozumieniu przepisów bilansowych. Tym samym, zobowiązania i należności powstałe między tymi podmiotami, a także przychody i koszty będące następstwem zawartych między nimi transakcji, nie będą wykazywane jako "powiązane" w sporządzonym sprawozdaniu finansowym zarówno spółki akcyjnej, jak i spółki z o.o.

Dokonując analizy obowiązków wynikających z możliwości zidentyfikowania powiązań między jednostkami należy pamiętać, że szczególne obowiązki mogą dotyczyć jednostek sporządzających sprawozdanie finansowe według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości. Otóż jak wskazano w pkt 5.2. dodatkowych informacji i objaśnień, jednostki mają obowiązek ujawniać transakcje (wraz z ich kwotami) zawarte na innych warunkach niż rynkowe ze stronami powiązanymi.

Co istotne, dla potrzeb tej prezentacji, przez strony powiązane rozumie się podmioty powiązane zdefiniowane w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości. Jak wskazano w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości nr 24 "Ujawnianie informacji na temat podmiotów powiązanych", podmiotem powiązanym jest osoba lub jednostka związana z jednostką, która sporządza sprawozdania finansowe (w standardzie nazywana "jednostką sprawozdawczą"), a mianowicie:

a) osoba lub bliski członek rodziny tej osoby jest związany z jednostką sprawozdawczą, jeżeli ta osoba:

• sprawuje kontrolę lub współkontrolę nad jednostką sprawozdawczą,
   
• ma znaczący wpływ na jednostkę sprawozdawczą lub
   
• jest członkiem kluczowego personelu kierowniczego jednostki sprawozdawczej lub jej jednostki dominującej,

b) jednostka jest związana z jednostką sprawozdawczą, m.in. jeżeli spełniony jest jeden z poniższych warunków:

• jednostka jest kontrolowana lub współkontrolowana przez osobę określoną w lit. a),
   
• osoba określona w lit. a) (tiret pierwsze) ma znaczący wpływ na jednostkę lub jest członkiem kluczowego personelu kierowniczego jednostki (lub jednostki dominującej tej jednostki).

Tak więc jeżeli jednostki, wymienione w pytaniu (lub jedna z nich), sporządzają informację dodatkową według załącznika nr 1 oraz pomiędzy nimi w ciągu roku występowały transakcje na innych warunkach niż rynkowe, to może wystąpić obowiązek ich wykazania w informacji dodatkowej w ww. pkt 5.2.

Zwróćmy uwagę, że obowiązek prezentacji powiązań podmiotów poprzez osoby fizyczne nie dotyczy jednostek mikro, które mogą nie sporządzać informacji dodatkowej pod warunkiem przedstawienia informacji uzupełniających do bilansu, określonych w załączniku nr 4 do ustawy o rachunkowości, a także jednostek małych, które sporządzają "uproszczone" dodatkowe informacje i objaśnienia według wzorca określonego w załączniku nr 5 do ww. ustawy.