Status jednostki a możliwość stosowania uproszczeń

Ustawa o rachunkowości generalnie rozróżnia dwie grupy uproszczeń, których przyjęcie i stosowanie uzależnione jest od spełnienia przez jednostki określonych kryteriów.

Uproszczenia przyjmowane przez kierownika jednostki

Pierwszą grupę tych uproszczeń mogą stosować jednostki, które spełniają jedynie określone kryteria wielkościowe. Są to jednostki, które za poprzedni rok obrotowy (jeden rok) nie przekroczyły co najmniej dwóch z trzech następujących wielkości:

1) 25.500.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,

2) 51.000.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

3) 50 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.

Jednostki te mogą:

a) dokonywać kwalifikacji umów leasingu według zasad określonych w przepisach o podatku dochodowym (art. 3 ust. 6 ustawy o rachunkowości),

b) nie stosować przepisów rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (art. 28b ust. 1 ustawy),

c) ustalać koszt wytworzenia produktu poprzez doliczenie do kosztów bezpośrednich kosztów pośrednich związanych z wytworzeniem tego produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych (art. 28 ust. 4a ustawy),

d) odstąpić od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego (art. 37 ust. 10 ustawy).

Ustawa o rachunkowości wyłącza jednak z możliwości stosowania wymienionych uproszczeń jednostki wymienione w art. 3 ust. 1e pkt 1-6; są to generalnie jednostki działające na rynku finansowym. Ponadto, uproszczenia wskazanego wcześniej w lit. b) nie stosuje się do jednostek mikro, które już na podstawie art. 28a nie wyceniają aktywów i pasywów według wartości godziwej i skorygowanej ceny nabycia.

Decyzję w sprawie stosowania wskazanych uproszczeń podejmuje kierownik jednostki we własnym zakresie, a więc w tym przypadku nie jest konieczna decyzja organu zatwierdzającego. Uproszczenia te mogą stosować jednostki spełniające wymienione kryteria wielkościowe za jeden rok, a więc nie jest konieczne do ich stosowania posiadanie statusu jednostki mikro czy małej. Oczywiście jednostki mikro lub małe mogą także stosować te uproszczenia po podjęciu odpowiedniej decyzji przez kierownika jednostki.

Uproszczenia przyjmowane przez organ zatwierdzający

Druga grupa uproszczeń jest dedykowana tylko dla określonej grupy jednostek. Są to uproszczenia polegające na możliwości:

1) rezygnacji ze stosowania zasady ostrożności przy wycenie poszczególnych składników aktywów i pasywów w zakresie tworzenia odpisów aktualizujących wartość aktywów oraz rezerw na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń (art. 7 ust. 2b i 2c ustawy o rachunkowości),

2) dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych według zasad określonych w przepisach podatkowych (art. 32 ust. 7 i 8 oraz art. 33 ust. 1 ustawy),

3) odstąpieniu od tworzenia biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów dotyczących przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych (art. 39 ust. 6 i 7 ustawy).

Powyższe uproszczenia, po podjęciu decyzji w tym zakresie przez kierownika jednostki, mogą stosować:

a) jednostki mikro, z tym że w przypadku pierwszego uproszczenia z wyłączeniem jednostek mikro określonych w art. 3 ust. 1a pkt 2 ustawy (tj. jednostek nieprowadzących działalności gospodarczej), bowiem te jednostki mogą korzystać z uproszczenia zawartego w art. 7 ust. 2a ustawy, zgodnie z którym mogą one zrezygnować z zachowania zasady ostrożności przy wycenie poszczególnych składników aktywów i pasywów,

b) jednostki małe,

c) jednostki, o których mowa w art. 3 ust. 2 i ust. 3 pkt 1 i 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, które spełniają warunki określone w art. 3 ust. 1c pkt 1 albo ust. 1d ustawy o rachunkowości dla jednostek małych.

Nie będą mogły korzystać z wymienionych uproszczeń spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne i spółki jawne lub komandytowe, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej (art. 7 ust. 2c, art. 32 ust. 8 i art. 39 ust. 7 ustawy o rachunkowości).

W przypadku drugiej z przedstawianych grup uproszczeń należy pamiętać, że mogą z nich korzystać m.in. jednostki posiadające status jednostki mikro oraz małej, tj. jednostki, które spełniają określone kryteria wielkościowe wymagane w stosunku do tych jednostek oraz organ zatwierdzający podjął w tej sprawie odpowiednią uchwałę (art. 3 ust. 1a oraz 1c ustawy).

Niemniej jednak jednostka powinna mieć na uwadze zasadę istotności i stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy, w tym także w zakresie stosowanych uproszczeń.