Początkowy spis z natury

Obowiązkiem podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów jest sporządzenie i wpisanie do księgi spisu z natury m.in. na dzień rozpoczęcia działalności w trakcie roku, na dzień 1 stycznia i na koniec każdego roku podatkowego. Obejmuje się nim: towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, produkcję w toku, wyroby gotowe, braki i odpady. Konieczność jego przygotowania oraz zasady jego wyceny zostały określone w § 24-26 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Podatnicy rozpoczynający działalność gospodarczą w 2021 r. sporządzają spis z natury na dzień rozpoczęcia tej działalności i obejmują nim nabyte (wytworzone) przed dniem rozpoczęcia działalności: towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, produkcję w toku, wyroby gotowe, braki i odpady. Jeśli na dzień rozpoczęcia działalności podatnik nie posiada składników majątku, które należy objąć spisem z natury na ten dzień, i tak musi sporządzić oraz ująć w księdze spis z natury o wartości zerowej.

Z kolei jeśli chodzi o podatników kontynuujących działalność w 2021 r., generalnie powinni oni sporządzić spis z natury na dzień 1 stycznia 2021 r. Jednak stan magazynowy między 31 grudnia a 1 stycznia nie ulega zmianie i w praktyce spisy sporządzone na koniec roku podatkowego i dzień 1 stycznia roku następnego charakteryzują się takimi samymi danymi. Różni się tylko ich data. Dlatego w § 24 ust. 2 rozporządzenia przewidziano możliwość rezygnacji z przygotowywania "podwójnego" remanentu dla podatników kontynuujących działalność. Z przepisu tego wynika, że obowiązek sporządzenia spisu z natury na dzień 1 stycznia roku podatkowego nie dotyczy podatników, którzy sporządzili spis z natury na koniec poprzedniego roku podatkowego. W tym przypadku zamiast spisu z natury na dzień 1 stycznia roku podatkowego wpisują do księgi podatkowej spis z natury sporządzony na dzień 31 grudnia poprzedniego roku podatkowego.

Jeśli więc podatnik w 2021 r. kontynuuje działalność, nie wystąpi u niego obowiązek sporządzenia spisu z natury na dzień 1 stycznia 2021 r. Wartość spisu przygotowanego na koniec 2020 r. trzeba zaewidencjonować w księdze podatkowej za:

• 2020 r. - pod rocznym podsumowaniem kolumn jako ostatnią pozycję pod datą 31 grudnia 2020 r.,
• 2021 r. - jako pierwszą pozycję pod datą 1 stycznia 2021 r.

Spis z natury najczęściej jest ujmowany w kolumnie 10 księgi podatkowej "Zakup towarów handlowych i materiałów wg cen zakupu". Wynika to z tego, że w kolumnie tej ewidencjonowane są koszty zakupu lub wytworzenia składników objętych spisem z natury. Jeśli podatnik wpisuje spis z natury w kolumnie 10 księgi, musi mieć na uwadze, żeby jego wartości nie uwzględniać przy sumowaniu kosztów zaewidencjonowanych w tej kolumnie (uwzględnia się go dopiero przy ustaleniu dochodu na podstawie art. 24 ust. 2 ustawy o pdof). Wartość remanentu można także wpisać w innej kolumnie księgi, np. w kolumnie 15, która jest wolna. Zgodnie z pkt 16 objaśnień zawartych w załączniku nr 1 do rozporządzenia, można w niej ujmować m.in. inne zaszłości gospodarcze poza wymienionymi w kolumnach 1-13. Decyzję w kwestii wyboru kolumny podejmuje podatnik.

Jak wynika z § 26 ust. 6 rozporządzenia, podatnik może ująć spis z natury w księdze podatkowej na dwa sposoby, tj.:

a) według poszczególnych rodzajów składników spisu albo

b) w jednej pozycji (sumie) - o ile na podstawie spisu zostało sporządzone odrębne, szczegółowe zestawienie poszczególnych jego składników, które następnie trzeba przechowywać łącznie z księgą podatkową.