Warunki stosowania i etapy aktualizacji wyceny aktywów

W rozdziale III Krajowego Standardu Rachunkowości nr 4 "Utrata wartości aktywów" (KSR nr 4) zawarte są informacje dotyczące warunków stosowania i etapów procedury aktualizacji wyceny aktywów. Z pkt 3.1 tego standardu wynika, że wycena bilansowa aktywów, nad którymi jednostka sprawuje kontrolę, powinna być poprzedzona oceną roli, jaką te aktywa będą spełniać w jej działalności w przyszłości. W wyniku tej oceny następuje ustalenie, które aktywa wykorzystywane są w jednostce do działalności operacyjnej, a które utrzymywane jako inwestycje. Następnie, stosownie do przyjętych zasad (polityki) rachunkowości, jednostka ustala poziom wyceny wartości bilansowej poszczególnych składników aktywów. Do aktywów przyporządkowuje się te, związane z nimi zobowiązania, rezerwy i przychody przyszłych okresów, które stanowią o możliwości czerpania przyszłych korzyści ekonomicznych z danego składnika aktywów (przykładowo ma to miejsce wtedy, gdy zbycie składnika aktywów może nastąpić jedynie nierozłącznie z cesją dotyczącego go zobowiązania). Celem tego przyporządkowania jest wskazanie, w odniesieniu do których składników aktywów ustalenie płynących z nich korzyści ekonomicznych wymaga uwzględnienia zobowiązań, rezerw i przychodów przyszłych okresów wpływających na ich wartość (por. pkt 3.2-3.3 KSR nr 4).

Kolejnym warunkiem stosowania procedury aktualizacji wyceny aktywów jest określanie korzyści ekonomicznych, jakie te aktywa przyniosą jednostce w przyszłości. Informacje takie powinien zapewnić działający w jednostce, godny zaufania i sprawny, system planowania działalności, pozwalający na wiarygodne określenie spodziewanych korzyści ekonomicznych, zarówno dla aktywów wykorzystywanych w działalności operacyjnej, jak i utrzymywanych jako inwestycje. Ważne jest, aby spodziewane korzyści ekonomiczne, zarówno z aktywów wykorzystywanych w działalności operacyjnej, jak i z inwestycji (niezależnie od rozwiązań systemu planowania przyjętego na potrzeby zarządzania działalnością jednostki) można było przyporządkować do aktywów wypracowujących korzyści ekonomiczne pojedynczo i do aktywów wypracowujących korzyści ekonomiczne grupowo (por. pkt 3.4 KSR nr 4). Aktywa wypracowujące korzyści ekonomiczne pojedynczo to składniki aktywów, posiadające w znacznym stopniu zdolność do samodzielnego przynoszenia korzyści ekonomicznych jednostce. Posiadanie takiej zdolności stwierdza się, gdy pojedynczemu składnikowi aktywów można przyporządkować określone co do rodzaju przyszłe korzyści ekonomiczne wynikające z jego wykorzystywania (użytkowania) lub utrzymywania. Natomiast aktywa wypracowujące korzyści ekonomiczne grupowo to ośrodek wypracowujący korzyści ekonomiczne wraz z przyporządkowanymi do niego aktywami wspólnymi, wartością firmy lub ujemną wartością firmy (por. pkt 2.5 i 2.8 KSR nr 4).

Procedura ustalania odpisu aktualizującego wycenę aktywów spowodowanego utratą przez nie wartości obejmuje etapy przedstawione w poniższej tabeli (por. pkt 3.5 KSR nr 4).

W kolejnych okresach, po przeprowadzeniu procedury aktualizacji wyceny aktywów, może okazać się zasadne podwyższenie lub odwrócenie odpisu aktualizującego wycenę aktywów dokonanego uprzednio w toku wyceny bilansowej. Dotyczy to zarówno aktywów wypracowujących korzyści ekonomiczne pojedynczo, jak i grupowo. Zmiany uprzednio dokonanego odpisu aktualizującego nie stanowią błędu podstawowego w rozumieniu art. 54 ust. 3 ustawy o rachunkowości. Każdorazowe przeprowadzenie procedury aktualizacji wyceny aktywów i odwrócenie odpisu aktualizującego ich wycenę, w tym przeprowadzonych ocen, szacunków i obliczeń, wymaga odpowiedniego udokumentowania w dowodzie wewnętrznym stanowiącym podstawę zapisów w księgach rachunkowych oraz ujawnień danych dotyczących utraty wartości aktywów stosownie do rozdziału XI KSR nr 4 (por. pkt 3.6-3.7 KSR nr 4).

W niniejszym artykule omówiony zostanie etap 1 procedury ustania odpisu aktualizującego.