Wstęp

1. Rosyjska agresja na Ukrainę oraz związana z nią skala działań (sankcji i pomocy) podejmowanych przez społeczność międzynarodową, to sytuacja nadzwyczajna, której konsekwencje są przewidywalne tylko w niewielkiej części, dlatego wymagają odpowiedniego uwzględnienia w rachunkowości.
2. Konflikt w Ukrainie może wpływać na sytuację finansową jednostek¹, w tym szczególnie na ich płynność i rentowość, co może być przyczyną radykalnych zmian modelu biznesowego niektórych podmiotów. Kluczową sprawą staje się ocena sytuacji jednostki i jej otoczenia w warunkach niepewności. Wszystko to ma określone konsekwencje finansowe i księgowe.
3. W okresie, gdy na okres pandemii COVID-19 nałożyła się rosyjska agresja na Ukrainę, przypada czas sporządzania sprawozdań finansowych za rok 2021². Kierownik jednostki wraz z osobami sporządzającymi to sprawozdanie powinien w tej sytuacji podjąć wiele decyzji. Należą do nich w szczególności decyzje co do sposobu sformułowania, uzasadnienia i zakresu ujawnień związanego z założeniem kontynuacji działalności czy odpowiedniego uwzględnienia skutków zdarzeń po dniu bilansowym.
4. Nadzwyczajne okoliczności związane z rosyjską agresją na Ukrainę powinny zostać w odpowiedni sposób uwzględnione w sprawozdaniu finansowym, skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym oraz w sprawozdaniu z działalności. Aby wesprzeć osoby sporządzające te sprawozdania, Komitet Standardów Rachunkowości przygotował rekomendacje, które będą pomocne, szczególnie w zakresie prezentacji i ujawniania skutków agresji Rosji na Ukrainę, a także ułatwią bieżące uwzględnienie tych skutków w księgach rachunkowych. Jednocześnie zauważamy, że rekomendacje Komitetu wydane w grudniu 2020 r. Sprawozdanie finansowe w czasie pandemii Covid-19, nie straciły aktualności.
5. Adresatem rekomendacji są osoby odpowiedzialne za sporządzanie sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności, w szczególności:

• kierownicy jednostek w rozumieniu ustawy,
• osoby, którym powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych (księgowi i biura rachunkowe) oraz
• interesariusze oczekujący rzetelnej i jasnej informacji o sytuacji majątkowej i finansowej oraz o wyniku finansowym jednostki.

6. Rekomendacje mogą także okazać się pomocne dla członków rad nadzorczych i biegłych rewidentów.
7. Celem rekomendacji jest wsparcie kierownictwa jednostek i księgowych przy podejmowaniu decyzji dotyczących uwzględnienia skutków zdarzeń wynikających z sytuacji nadzwyczajnych związanych z rosyjską agresją na Ukrainę w księgach rachunkowych, sprawozdaniu finansowym, skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym, a także w sprawozdaniu z działalności, jeśli takie jednostka sporządza.
8. Rosyjska agresja na Ukrainę rozpoczęła się 24 lutego 2022 r. Dlatego rekomendacje dotyczą:

• sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności³ jednostek, których dzień bilansowy przypadł przed 24 lutego 2022 r.⁴, a roczne sprawozdania finansowe nie zostały zatwierdzone (rozdział II i VI rekomendacji),
• sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności jednostek, których dzień bilansowy przypadał 24 lutego 2022 r. lub później (rozdział II, V i VI rekomendacji),
• bieżącego ujmowania skutków agresji Rosji na Ukrainę w księgach rachunkowych jednostek, a w szczególności przychodów i kosztów związanych z pomocą uchodźcom z Ukrainy (rozdział III, IV i V rekomendacji).

9. Rekomendacje nie poruszają zagadnień specyficznych dla jednostek działających na rynku finansowym, a także nie odnoszą się do aspektów podatkowych.
10.  Rekomendacje zostały przygotowane na podstawie najlepszej wiedzy dostępnej na dzień 4 kwietnia 2022 r. Biorąc pod uwagę dynamikę sytuacji i dużą niepewność towarzyszącą prowadzeniu działalności gospodarczej mogą one zostać zmienione lub uzupełnione w zależności od potrzeb i zagadnień zgłaszanych do rozpatrzenia przez Komitet.

_______________
¹ Ilekroć w niniejszych rekomendacjach - o ile z kontekstu nie wynika inaczej - jest mowa o jednostce, podmiocie, przedsiębiorstwie, spółce, organizacji czy firmie należy przez to rozumieć jednostkę zdefiniowaną w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2021 r. poz. 217 ze zm.), dalej: ustawy.

² Wydłużony dla określonych jednostek na podstawie rozporządzania Ministra Finansów z dnia 7 marca 2022 r. zmieniającego rozporządzanie w sprawie określenia innych terminów wypełniania obowiązków w zakresie ewidencji oraz w zakresie sporządzania, zatwierdzania, udostępniania i przekazywania do właściwego rejestru, jednostki lub organu sprawozdań lub informacji (Dz. U. z 2022 r. poz. 561). Przepisy rozporządzania mają zastosowanie do obowiązków dotyczących roku obrotowego kończącego się po dniu 29 września 2021 r., jednak nie później niż w dniu 30 kwietnia 2022 r., których termin wykonania nie upłynął przed dniem 31 marca 2022 r.

³ Jednostki, które nie są zobowiązane do sporządzania sprawozdania z działalności lub na mocy art. 49 ust. 4 oraz art. 49 ust. 5 ustawy nie sporządzają tego sprawozdania, mogą rozważyć skorzystanie z niniejszych rekomendacji, biorąc pod uwagę bieżący i przyszły wpływ rosyjskiej agresji na ich działalność, sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. W wypadku skorzystania z rekomendacji, jest wskazane, aby ujawnienia zawrzeć w sprawozdaniu finansowym w dodatkowych informacjach i objaśnieniach.

⁴ Sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, o którym mowa w art. 12 ust. 2, oraz na inny dzień bilansowy (art. 45 ust. 1 ustawy). Roczne sprawozdania finansowe sporządza się na dzień kończący rok obrotowy (art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy), tj. na ostatni dzień miesiąca kończącego dany rok obrotowy. Zatem rekomendacje mają zastosowanie do:

• rocznych sprawozdań finansowych, w tym skonsolidowanych, których dzień kończący rok obrotowy (dzień bilansowy) przypadał przed agresją Rosji na Ukrainę, tj. nie później niż 31 stycznia 2022 r. oraz
• sprawozdań finansowych, sporządzanych na przykład w związku z ogłoszeniem upadłości jednostek lub w związku z ich przekształceniem czy połączeniem (art. 12 ust. 2 pkt 2-7 ustawy). W tym przypadku zalecamy stosowanie KSR nr 14 "Kontynuacja działalności oraz rachunkowość jednostek przy braku kontynuowania działalności", dalej: KSR 14.