W jakiej wartości wprowadzić do ksiąg ujawniony środek trwały?

W wyniku spisu z natury środków trwałych okazało się, że posiadamy i użytkujemy środek trwały niewprowadzony do ewidencji środków trwałych. Jak wprowadzić do ksiąg rachunkowych taki środek trwały i w jakiej wartości?

W celu doprowadzenia stanu wynikającego z ksiąg rachunkowych do stanu rzeczywistego potwierdzonego inwentaryzacją, ujawniony środek trwały należy wprowadzić do ewidencji bilansowej na podstawie dowodu "OT - Przyjęcie środka trwałego", zapisem po stronie Wn konta 01 "Środki trwałe", w korespondencji z kontem 24-1/1 "Rozliczenie nadwyżek".

Wstępnie ustalona nadwyżka inwentaryzacyjna środka trwałego do czasu ustalenia jej przyczyny i sposobu rozliczenia pozostaje na koncie 24-1/1, przy czym rozliczenie salda tego konta powinno nastąpić w księgach rachunkowych roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji. Jeśli inwentaryzację środków trwałych przeprowadzono w 2022 r., a rokiem obrotowym jednostki jest rok kalendarzowy, to rozliczenia powstałej nadwyżki inwentaryzacyjnej należy dokonać w księgach rachunkowych 2022 r. Konto 24-1/1 nie powinno na dzień bilansowy wykazywać salda.

Wskazówki w zakresie ustalania wartości początkowej oraz sposobu ujęcia środka trwałego ujawnionego podczas inwentaryzacji zawiera Krajowy Standard Rachunkowości nr 11 "Środki trwałe" (KSR nr 11). W świetle wyjaśnień tam zawartych, ujawnienie nieobjętego ewidencją księgową środka trwałego wymaga ustalenia przyczyny powstania nadwyżki. Warunkuje ona możliwość uznania oraz sposób wyceny i ujęcia ujawnionego środka trwałego (por. pkt 6.28 KSR nr 11).

Uznanemu za ujawniony środek trwały jednostka nadaje cechy obiektu inwentarzowego i ujmuje w wartości początkowej, jaką ten składnik aktywów miałby, gdyby był poprawnie wprowadzony do ewidencji księgowej środków trwałych. W przypadku zaś braku możliwości odtworzenia wartości początkowej środka trwałego wyznacza się ją w wysokości ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu, co wynika z art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości (por. pkt 6.30 KSR nr 11).

Przypominamy, iż środki trwałe ujmuje się w księgach rachunkowych w ich wartości początkowej. Wartością początkową środka trwałego jest cena nabycia lub koszt wytworzenia. W przypadku pozyskania środka trwałego drogą nabycia jego wartość początkową stanowi cena nabycia określona w art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości. Z kolei za wartość początkową środka trwałego wytworzonego we własnym zakresie przyjmuje się koszt wytworzenia, zdefiniowany w art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości. Z treści art. 28 ust. 8 ustawy o rachunkowości wynika, iż cena nabycia i koszt wytworzenia środków trwałych obejmuje ponadto ogół ich kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, w tym również:

• niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,
• koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu.

Rozliczenie nadwyżki środka trwałego ujawnionego podczas inwentaryzacji zależy od wyników postępowania wyjaśniającego jej powstanie.

Jeśli jednostka nie jest w stanie określić przyczyny powstania nadwyżki środka trwałego, to zgodnie z treścią pkt 6.31 KSR nr 11, wartość początkową ujawnionego i ujmowanego w księgach środka trwałego ustala w wysokości ceny sprzedaży (rynkowej) takiego samego lub podobnego przedmiotu. Drugostronnie wartość ta jest ujmowana jako rozliczenie międzyokresowe przychodów. Jest ona rozliczana w korespondencji z pozostałymi przychodami operacyjnymi równolegle do odpisów amortyzacyjnych dokonywanych od tego środka trwałego.