Wycena do bilansu zapasów materiałów i towarów

Zapasy materiałów i towarów wycenia się zasadniczo na dzień bilansowy w cenach nabycia (art. 28 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości). Są dwa sposoby prowadzenia ewidencji w cenach nabycia. Według pierwszego z nich koszty zakupu są wliczane bezpośrednio w cenę nabycia zakupionych materiałów lub towarów i ujmowane w łącznej wartości na koncie 31 "Materiały" lub 33 "Towary". W praktyce może jednak okazać się trudne bezpośrednie przypisanie do każdej asortymentowej ceny materiału czy towaru kosztów jego zakupu (np. w sytuacji gdy faktury za transport wpływają do jednostki znacznie później niż faktura zakupu). Drugim sposobem ewidencji zapasów w cenach nabycia jest ujmowanie ich w dacie przyjęcia do magazynu w cenie zakupu na koncie 31 lub 33, a kosztów zakupu na koncie 64-0 "Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów" (w analityce: Koszty zakupu). Następnie w momencie rozchodowania materiałów i towarów koszty zakupu w odpowiednio ustalonej proporcji rozlicza się z konta 64-0.

Materiały i towary wytworzone we własnym zakresie wycenia się po koszcie ich wytworzenia, a jeśli nie jest on kalkulowany lub jest niemożliwy do ustalenia, to w cenie sprzedaży netto.

Jednostki mogą wyceniać materiały i towary w cenach zakupu, jeżeli nie zniekształca to stanu aktywów oraz wyniku finansowego jednostki (art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy). W takim przypadku materiały i towary są ujmowane na kontach 31 lub 33 w cenach zakupu, a koszty zakupu odpisuje się w całości w koszty okresu ich poniesienia.

Dla ułatwienia bieżącej ewidencji zapasów materiałów i towarów jednostki mogą też ujmować je na dzień nabycia w stałych cenach ewidencyjnych. Dla materiałów mogą to być ceny ustalone na poziomie średnich w danym okresie cen nabycia czy zakupu poszczególnego asortymentu. Dla towarów jest to najczęściej cena sprzedaży brutto, zawierająca zarezerwowaną marżę i podatek VAT. Wtedy materiały i towary figurują na koncie w cenie ewidencyjnej, a odchylenia od tych cen ujmuje się na koncie 34 "Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów" i rozlicza stosownie do rozchodu tych aktywów. Na dzień bilansowy materiały i towary trzeba wówczas wycenić według cen nabycia (zakupu).

Zgodnie z art. 17 ust. 2 pkt 4 ustawy o rachunkowości można też nie prowadzić bieżącej ewidencji materiałów i towarów, tylko odpisywać je w koszty na dzień ich zakupu. Wtedy nie później niż na dzień bilansowy należy ustalić ich stan i dokonać jego wyceny oraz skorygować koszty o wartość tego stanu. Materiały i towary wycenia się wtedy w cenie nabycia lub zakupu, ustalanych najczęściej na podstawie ostatnich faktur.

Niezależnie od przyjętej metody wyceny zapasów materiałów i towarów w księgach na dzień bilansowy ich wartość nie może przekraczać ich aktualnej na ten dzień ceny sprzedaży netto. Różnicę między wyższą ceną nabycia (zakupu) a niższą ceną sprzedaży netto zapasu końcowego ujmuje się jako odpis aktualizujący wartość odnoszony w pozostałe koszty operacyjne.