Podział aktywów finansowych na trwałe i obrotowe

Przez inwestycje rozumie się aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach), innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej. Inwestycje obejmują głównie aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści (por. art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o rachunkowości).

Pod pojęciem aktywów finansowych rozumie się aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach. Przez aktywa pieniężne rozumie się natomiast aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz. Do aktywów pieniężnych zalicza również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych.

Aktywa finansowe dzieli się na długoterminowe i krótkoterminowe. Do długoterminowych zalicza się te aktywa finansowe, które są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w okresie przekraczającym 12 miesięcy od dnia bilansowego. W bilansie sporządzanym według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, jako długoterminowe aktywa finansowe wykazuje się: udziały lub akcje, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki, inne długoterminowe aktywa finansowe. Z kolei do krótkoterminowych zalicza się aktywa finansowe, które są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia, albo stanowią aktywa pieniężne. W bilansie sporządzanym według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, jako krótkoterminowe wykazuje się udziały lub akcje, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki, inne krótkoterminowe aktywa finansowe oraz środki pieniężne i inne aktywa finansowe.

Należy ponadto zauważyć, iż rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 277), dalej zwane rozporządzeniem w sprawie instrumentów finansowych, dzieli aktywa finansowe według innych kryteriów niż stosowane w bilansie. W świetle § 5 ust. 1 tego rozporządzenia, instrumenty finansowe w dniu ich nabycia lub powstania klasyfikuje się do następujących kategorii:

• aktywa finansowe przeznaczone do obrotu,
• pożyczki udzielone i należności własne,
• aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności,
• aktywa finansowe dostępne do sprzedaży.

W przypadku akcji lub udziałów w jednostkach podporządkowanych (tj. zależnych, współzależnych oraz stowarzyszonych) i innych długoterminowych aktywów finansowych ich wycena następuje zgodnie z ustawą o rachunkowości. Z kolei pozostałe udziały i akcje, inne papiery wartościowe oraz udzielone pożyczki wyceniane są według przepisów rozporządzenia w sprawie instrumentów finansowych. Przy czym nie wszystkie jednostki muszą stosować przepisy tego rozporządzenia. Na podstawie art. 28b ustawy o rachunkowości nie muszą go stosować jednostki (z wyłączeniem jednostek, o których mowa w art. 3 ust. 1e pkt 1-6 oraz jednostek mikro), które za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

1) 25.500.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,

2) 51.000.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

3) 50 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.

Należy pamiętać, że jednostki mikro - na mocy art. 28a ustawy o rachunkowości - nie mogą dokonywać wyceny aktywów i pasywów według wartości godziwej i skorygowanej ceny nabycia. W praktyce do wyceny aktywów finansowych stosują zatem zasady określone w ustawie o rachunkowości.

Uwaga: Decyzję w sprawie wyceny instrumentów finansowych według zasad określonych w ustawie o rachunkowości i rezygnacji ze stosowania rozporządzenia o instrumentach finansowych podejmuje kierownik jednostki i zapisuje w polityce rachunkowości.