Zmiana wierzyciela w księgach rachunkowych dłużnika

Jeden z dostawców podpisał z bankiem umowę faktoringu i dokonał cesji swoich wierzytelności na jego rzecz. Dlatego zobowiązania wobec niego regulujemy na rachunek faktora, tj. banku. Czy w księgach powinniśmy dokonywać przeksięgowania zobowiązania z konta rozrachunkowego dostawcy na konto faktora?

Faktoring należy do tzw. umów nienazwanych, które nie są bezpośrednio uregulowane w przepisach. Zawierany jest zgodnie ze swobodą umów i polega na wykupie przez podmiot świadczący usługę faktoringu (faktora) nieprzeterminowanych wierzytelności przedsiębiorstw (faktorantów) należnych im od kontrahentów (odbiorców) z tytułu dostaw i usług. W zależności od tego, kto przejmuje ryzyko niewypłacalności dłużnika, faktoring można podzielić generalnie na pełny (właściwy, prawidłowy, bez regresu) i niepełny (niewłaściwy, nieprawidłowy, z regresem).

Faktoring pełny polega na tym, że faktor wykupuje wierzytelność i przejmuje ryzyko związane z niewypłacalnością dłużnika. Z tego względu przejętą przez faktora należność wyksięgowuje się z ksiąg wierzyciela (faktoranta). Dla celów bilansowych zawarcie umowy faktoringu pełnego traktowane jest analogicznie jak sprzedaż wierzytelności. Wobec tego wartość nominalną sprzedanej należności odnosi się u faktoranta w ciężar kosztów finansowych.

W przypadku faktoringu niepełnego faktor wykupuje wierzytelność bez przejęcia ryzyka związanego z niewypłacalnością dłużnika. Faktorant powinien zatem samodzielnie dochodzić swoich praw wobec dłużnika. Z punktu widzenia rachunkowości umowa faktoringu niepełnego traktowana jest jak umowa pożyczki lub kredytu. Dlatego nie następuje wyksięgowanie należności od dłużnika z ksiąg rachunkowych faktoranta (jak ma to miejsce w przypadku faktoringu pełnego). Wierzytelność ta powinna nadal figurować w księgach na koncie 20 "Rozrachunki z odbiorcami" do czasu spłaty wierzytelności przez dłużnika.

W omawianej sytuacji konieczność dokonania przeksięgowania zobowiązania z konta rozrachunkowego dostawcy na konto rachunkowe faktora, czyli banku wystąpi, jeśli zawarta między bankiem a wierzycielem umowa jest umową faktoringu pełnego. W takim bowiem przypadku na skutek zawartej umowy jej wierzycielem stał się faktor. Przeksięgowanie zobowiązania może zostać dokonane w ewidencji analitycznej do konta 21 "Rozrachunki z dostawcami" następującym zapisem:

- Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami" (w analityce: Dotychczasowy wierzyciel),
- Ma konto 21 "Rozrachunki z dostawcami" (w analityce: Nabywca wierzytelności - faktor).

Jeśli zawarta umowa jest umową faktoringu niepełnego, dłużnik nadal ma obowiązek dokonywać zapłaty na rzecz dotychczasowego wierzyciela (faktoranta). Wtedy nie dokonuje się przeksięgowania zobowiązania.