Rozliczenie w księgach nabywcy rabatu pośredniego

Spółka z o.o. świadczy usługi remontowe oraz prowadzi sklep budowlany. Producent płytek, którego płytki są kupowane na potrzeby tej działalności, przyznał spółce rabat pośredni (z uwagi na ilość sprzedanych produktów). Płytki tego producenta nie są jednak nabywane u niego, ale w hurtowni. Rabat ten został wypłacony na rachunek bieżący spółki. Nie otrzymała ona żadnej faktury korygującej z uwagi na przyznanie rabatu pośredniego. Jak rozliczyć VAT w tej sytuacji i jak ująć rabat w księgach?

Zdaniem organów podatkowych udzielenie rabatu pośredniego nie stanowi dla ostatecznego nabywcy wynagrodzenia za wykonanie jakichkolwiek czynności opodatkowanych na rzecz podatnika udzielającego rabatu. Wynika to z faktu, że pomiędzy podmiotem udzielającym rabatu pośredniego a podmiotem go otrzymującym nie dochodzi do dostawy towaru. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 1 lutego 2022 r., nr 0113-KDIPT1-3.4012.842.2021.2.MK, wskazał, że udzielenie rabatu pośredniego nie jest czynnością opodatkowaną VAT. Rabat taki nie jest dokumentowany fakturą korygującą. Rabat otrzymany od pierwszego sprzedawcy, który nie jest uczestnikiem bezpośredniej transakcji pomiędzy pierwszym i kolejnym nabywcą, może zostać udokumentowany notą uznaniową wystawioną przez pierwszego sprzedawcę, która będzie stanowiła dokument potwierdzający rzeczywistą wartość i zawierała odpowiednie elementy dokumentu księgowego.

Jak wynika z art. 86 ust. 19a ustawy o VAT (Dz. U. z 2024 r. poz. 361), w przypadku obniżenia podstawy opodatkowania w związku z udzieleniem przez sprzedawcę - po dokonaniu sprzedaży - opustów i obniżek cen, zwrotem towarów, stwierdzeniem pomyłki w kwocie podatku na fakturze itp., wystąpi obowiązek skorygowania odliczonego VAT. Korekty VAT zazwyczaj są dokumentowane wystawionymi przez sprzedawcę fakturami korygującymi. W przypadku rabatu pośredniego sprzedawca nie wystawia faktury korygującej, lecz np. notę księgową. Zatem, skoro w związku z udzieleniem rabatu pośredniego sprzedawca - pierwszy podmiot w łańcuchu dostaw udzielający rabatu koryguje VAT należny, to jednocześnie ostateczny nabywca jest zobowiązany do skorygowania odliczonego VAT. Korekty dokona na podstawie otrzymanej noty.

Do niedawna dla celów podatku dochodowego uznawano, że wartość rabatu pośredniego dla jednostki otrzymującej stanowi przychód w wartości rabatu netto, więc koszty nie podlegały korekcie. Analogicznie rabat pośredni był ujmowany w księgach otrzymującego. Jednak aktualnie organy podatkowe stoją na stanowisku, że uzyskanie rabatu pośredniego nie wiąże się z rozpoznaniem z tego tytułu przychodu podatkowego, ale wymaga korekty kosztów uzyskania przychodów. Podmiot otrzymujący rabat pośredni będący opustem, obniżką ceny, po jakiej wcześniej nabyto towary, powinien dokonać korekty kosztów w okresie rozliczeniowym, w którym otrzymał dokument potwierdzający przyczynę korekty, czyli uzyskanie rabatu. Takie stanowisko zajął Dyrektor KIS m.in. w interpretacji indywidualnej z dnia 17 lutego 2022 r., nr 0111-KDIB2-1.4010.620.2021.2.AP oraz z dnia 19 stycznia 2022 r., nr 0111-KDIB1-1.4010.541.2021.2.BS. Zdaniem redakcji koszty należałoby korygować w kwocie netto, jednak Dyrektor KIS w interpretacji nr 0111-KDIB2-1.4010.620.2021.2.AP, uznał, że podatnik otrzymujący rabat pośredni w kwocie brutto określonej w nocie, powinien obniżyć koszty uzyskania przychodów o wartość, na jaką została wystawiona nota księgowa, czyli na kwotę brutto. Stwierdzono tak, mimo że podatnik otrzymujący rabat koryguje także VAT naliczony dotyczący dostawy objętej rabatem pośrednim. Otrzymując fakturę korygującą dotyczącą rabatu, koszty uzyskania przychodów są z reguły korygowane o wartość rabatu w kwocie netto. Uważamy, że tak samo powinno być w przypadku otrzymania rabatu pośredniego udokumentowanego innym dowodem, np. notą.

W księgach rachunkowych zaleca się również korygowanie kosztów o wartość otrzymanego rabatu pośredniego. Pozwoli to uniknąć rozbieżności w rozliczeniu tego rabatu dla celów podatku dochodowego oraz w księgach. Zatem jeśli towary, których dotyczy rabat pośredni, zostały już sprzedane albo materiały już zużyte, uzyskany rabat pośredni, na podstawie otrzymanego od udzielającego rabatu dokumentu, np. noty księgowej, można ująć następująco:

a) wartość brutto rabatu

- Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami",

b) zmniejszenie kwoty VAT naliczonego

- Ma konto 22-2 "VAT naliczony i jego rozliczenie",

c) kwota netto rabatu dotycząca sprzedanych towarów

- Ma konto 73-1 "Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)",

d) kwota netto rabatu dotycząca zużytych materiałów

- Ma konto 40-1 "Zużycie materiałów i energii"

oraz równolegle

- Wn konto 49 "Rozliczenie kosztów",
- Ma konto zespołu 5.

Z kolei gdy objęte rabatem towary nie zostały sprzedane lub materiały nie zostały zużyte i pozostają w magazynie, o wartość netto rabatu należy zmniejszyć ich wartość w cenie zakupu (nabycia) ujętą odpowiednio na koncie 31 "Materiały" lub koncie 33 "Towary".

Jeśli objęte rabatem pośrednim towary lub materiały są ujmowane w księgach w stałych cenach ewidencyjnych różniących się od ich ceny zakupu (nabycia) i na dzień uzyskania rabatu pozostają w magazynie, należy dokonać także korekty odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów/towarów.

Trzeba zaznaczyć, że jeżeli jednostka otrzymałaby rabat pośredni dotyczący towarów/materiałów zakupionych w roku, za który sprawozdanie finansowe zostało już zatwierdzone, to korektę z tytułu przyznanego rabatu powinna ująć w księgach bieżąco, z uwzględnieniem art. 54 ust. 3 ustawy o rachunkowości.