Wiarygodne ustalenie wartości godziwej zamienianych aktywów

Kolejnym warunkiem, obok treści ekonomicznej transakcji zamiany, rozliczenia skutków zamiany aktywów (z efektem wynikowym) jest wiarygodne ustalenie wartości godziwej zamienianych aktywów. Za wartość godziwą, zgodnie art. 28 ust. 6 ustawy o rachunkowości, przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Do szacowania wartości godziwej w tym przypadku mogą być wykorzystane przepisy zawarte w art. 44b ust. 4 ustawy o rachunkowości (ustalanie wartości godziwej w rozliczaniu połączeń spółek metodą nabycia) przez analogię, biorąc pod uwagę odwołanie w pkt 10.2 lit. a) i b) stanowiska do rzeczywistego dotychczasowego wykorzystania, jak i przyszłego oczekiwanego wykorzystania, jeżeli taki sposób wykorzystania był możliwy przed przekazaniem danego składnika aktywów oraz do wartości charakterystycznej dla jednostki. Nieco więcej o ustalaniu wartości godziwej zamienianych aktywów wynika z pkt 9 stanowiska, który stanowi, że jeżeli wiarygodne ustalenie wartości godziwej przekazanego składnika aktywów jest utrudnione, natomiast można ustalić wiarygodnie cenę sprzedaży netto lub inaczej ustaloną wartość godziwą otrzymanego składnika aktywów, wówczas otrzymany składnik aktywów ujmuje się w wartości początkowej równej cenie sprzedaży netto lub inaczej ustalonej wartości godziwej otrzymanego składnika aktywów.

Dlaczego ma tu miejsce odwołanie do wartości godziwej przekazanego składnika aktywów a dopiero później do wartości godziwej składnika otrzymanego? Wynika to z generalnej zasady w myśl której u podstaw księgowego ujęcia skutków zamiany aktywów, gdy ta ma treść ekonomiczną (nie ma znikomej treści ekonomicznej), leży jej ujęcie według wartości godziwej przekazanego składnika aktywów (por. pkt 6 i 9 stanowiska), którą ustala się na moment zamiany, a konkretnie na moment utraty kontroli nad przekazywanym składnikiem aktywów, co nie musi oznaczać dnia jego fizycznego przekazania. Jest to fundamentalna zasada rachunkowości, na której opiera się pojęcie ceny nabycia jako generalnej podstawy ujmowania nabywanych aktywów.