Ewidencja księgowa rozrachunków publicznoprawnych

Do rozrachunków publicznoprawnych zalicza się w szczególności rozrachunki z tytułu różnych podatków i opłat, do których stosuje się postanowienia Ordynacji podatkowej. Są to rozrachunki z następujących tytułów:

1) podatku dochodowego od osób prawnych i od osób fizycznych,

2) podatku VAT,

3) ubezpieczeń społecznych i ubezpieczeń zdrowotnych,

4) podatku akcyzowego i cła,

5) podatku od czynności cywilnoprawnych,

6) innych podatków i opłat.

Każda jednostka prowadząca księgi rachunkowe powinna wyodrębnić w tych księgach konta służące do ewidencjonowania należności i zobowiązań budżetowych, zwanych rozrachunkami publicznoprawnymi. Ewidencja rozrachunków publicznoprawnych prowadzona jest na koncie 22 "Rozrachunki publicznoprawne". Ewidencja analityczna do tego konta powinna być tak prowadzona, aby jednostka mogła z łatwością ustalić na dany dzień stan należności lub zobowiązań publicznoprawnych według poszczególnych tytułów rozrachunków, a także według poszczególnych podmiotów, z którymi dokonywane są te rozrachunki.
 

Do konta 22 "Rozrachunki publicznoprawne" prowadzi się ewidencję analityczną według poszczególnych podatków i opłat.
 

Należności i zobowiązania z tytułów publicznoprawnych są wprowadzane do ksiąg na dzień ich powstania według wartości nominalnej. Stanowi o tym art. 28 ust. 11 pkt 2 ustawy o rachunkowości. Z kolei na dzień bilansowy należności od budżetu wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności, a zobowiązania wobec budżetu - w kwocie wymagającej zapłaty (art. 28 ust. 1 pkt 7 i 8 tej ustawy).

Powstanie zobowiązania z tytułów publicznoprawnych ewidencjonuje się po stronie Ma konta 22, z kolei spłatę tych zobowiązań po stronie Wn tego konta. Ponieważ konto 22 jest kontem aktywno-pasywnym, mogą na nim figurować na dany dzień dwa salda:

• debetowe (Wn), które informuje o stanie należności z tytułu rozrachunków publicznoprawnych,
   
• kredytowe (Ma), które odzwierciedla stan zobowiązań z tytułu rozrachunków publicznoprawnych.

Inwentaryzację należności i zobowiązań z tytułów publicznoprawnych przeprowadza się, stosownie do przepisów art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy o rachunkowości, drogą porównania danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikacji wartości tych składników (weryfikacja sald). Urzędy skarbowe, celne, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz inne instytucje nie potwierdzają stanu rozrachunków z poszczególnymi jednostkami. Podmioty prowadzące księgi rachunkowe powinny przeprowadzić inwentaryzację stanu rozrachunków publicznoprawnych we własnym zakresie - w drodze ich weryfikacji, a nie w drodze uzgodnienia sald.

Weryfikacja rozrachunków publicznoprawnych polega na sprawdzeniu realności każdego salda, przez jego porównanie ze stanem faktycznym oraz z odpowiednimi dokumentami, tj. przykładowo z deklaracjami podatkowymi (PIT, CIT, VAT itp.), celnymi, składanymi do ZUS (DRA). Fakt przeprowadzenia weryfikacji sald powinien zostać potwierdzony odpowiednią adnotacją na właściwych kontach, a także protokołem, z którego wynikałoby, jakie salda poddano weryfikacji.

Ujawnione w toku inwentaryzacji różnice należy wyjaśnić i rozliczyć w księgach tego roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji (art. 27 ust. 2 ustawy o rachunkowości).

W bilansie sporządzanym według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości w formie obowiązującej do końca 2015 r. należności publicznoprawne stanowiące saldo Wn konta 22 prezentowane są w aktywach w pozycji B.II.2 lit. b) "Należności krótkoterminowe z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeń". Zobowiązania z tytułów publicznoprawnych figurujące na koncie 22 jako saldo Ma są natomiast wykazywane po stronie pasywów w pozycji B.III.2 lit. g) "Zobowiązania krótkoterminowe z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń".