Z jakich uproszczeń można korzystać przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych?

Na stosowanie pewnych uproszczeń w ramach przyjętych przez jednostkę zasad rachunkowości zezwala art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości, pod warunkiem, że nie wpłynie to negatywnie na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego tej jednostki. Każda jednostka prowadząca księgi rachunkowe dokonując wyboru przewidzianych w ustawie o rachunkowości uproszczeń, powinna kierować się zasadą istotności. Zasada ta - opisana w art. 8 ust. 1 ustawy o rachunkowości - zobowiązuje jednostkę do wyodrębnienia w jej księgach rachunkowych wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego, przy zachowaniu zasady ostrożności, o której mowa w art. 7 tej ustawy.

Uproszczenia przyjęte przez dany podmiot w ramach rozwiązań dopuszczonych ustawą o rachunkowości mogą dotyczyć różnych zagadnień oraz różnych etapów działalności. Mogą to być między innymi uproszczenia polegające na:

• odnoszeniu wartości niskocennych składników majątku spełniających definicję środków trwałych bezpośrednio w koszty w momencie przekazania do używania lub dokonaniu jednorazowego odpisu amortyzacyjnego tych składników,
   
• stosowaniu dla celów bilansowych podatkowych metod i stawek amortyzacji,
   
• wycenie materiałów i towarów w cenach zakupu,
   
• wycenie produkcji w toku w wysokości bezpośrednich kosztów wytwarzania lub tylko materiałów bezpośrednich bądź niewycenianiu jej w ogóle,
   
• odpisywaniu w koszty wartości materiałów i towarów na dzień ich zakupu lub produktów w momencie ich wytworzenia,
   
• kwalifikowaniu umów leasingu według zasad określonych w przepisach podatkowych, wycenie instrumentów finansowych tylko według ustawy o rachunkowości, odstąpieniu od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego - w jednostkach, które w roku poprzedzającym rok obrotowy nie przekroczyły dwóch z trzech wielkości w zakresie sumy bilansowej, wartości przychodów ze sprzedaży i średniorocznego zatrudnienia (wielkości te są wymienione w pkt 2 dodatku),
   
• braku obowiązku ustalania normalnego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych - w jednostkach nieobjętych obowiązkiem badania sprawozdania finansowego.

Zapisy dotyczące przyjęcia takich uproszczeń przez jednostkę powinny znaleźć się w dokumentacji, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości, opisującej zasady (politykę) rachunkowości tej jednostki.

W zasadach tych opisuje się również przyjęte przez jednostkę progi istotności. W praktyce stosuje się ilościowe (ustalone procentowo) poziomy istotności oparte na wielkościach zysku brutto, zysku netto, przychodów ze sprzedaży, sumy bilansowej lub sumy aktywów netto. Ustalając poziom istotności można przyjąć następujące kryteria, np.:

• 0,5%-1% sumy bilansowej lub
   
• 5%-10% wyniku działalności gospodarczej brutto, lub
   
• 1%-2% kapitałów własnych, lub
   
• 0,1%-1% przychodów ze sprzedaży.

Druk przykładowej uchwały wprowadzającej zasady (politykę) rachunkowości dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl, w dziale Rachunkowość.

Wartości progowe mogą być jednakowe dla ogółu zdarzeń gospodarczych, albo mogą odnosić się do wybranych pozycji szczegółowych. Wielkości niższe od ustalonej granicy (progu istotności), rozpatrywane łącznie za cały rok, a nie każda z osobna, mogą być uznane za nieistotne.

Trzeba zwrócić uwagę, że ustawa o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1333), która ma generalnie zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych za 2016 r., wprowadziła zmiany m.in. w art. 4 ustawy o rachunkowości. Na uwagę zasługuje przede wszystkim treść nowego ust. 1b w art. 4, który stanowi, iż w wyjątkowych sytuacjach, gdy stosowanie danego przepisu ustawy nie pozwoli na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego, jednostka nie stosuje tego przepisu. Przyczyny niezastosowania tego przepisu jest zobowiązana uzasadnić w informacji dodatkowej wraz z określeniem wpływu tego faktu na obraz sytuacji majątkowej i finansowej oraz wynik finansowy jednostki.