Zmiana stanu rezerw

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z ryzykiem i niepewnością, co niekiedy nie pozwala na jednoznaczne wskazanie okresu czy wartości aktywów koniecznych do wykorzystania przy regulowaniu długów. Prawo bilansowe wskazuje w takim wypadku na tworzenie rezerw, przez które rozumie się zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne. Ujęcie w księgach rachunkowych zdarzenia, dla którego konieczne jest utworzenie rezerwy, zwykle wiąże się z jednoczesnym ujęciem kosztu. Kluczowa w tym przypadku jest możliwość wiarygodnego oszacowania wartości przyszłego zobowiązania. Koszt ten jednak nie generuje przepływu pieniężnego - zatem wartość rezerw nowo utworzonych należy wykazać w rachunku przepływów pieniężnych ze znakiem plus. Z drugiej strony, w przypadku gdy jednostka staje się pewna kwoty i terminu zobowiązania, bądź stwierdza, że kwota rezerwy jest nadmierna lub zobowiązanie nie powstanie, rozwiązuje ona rezerwę co również nie wiąże się z przepływem pieniężnym - kwoty te należy zatem wykazać w rachunku przepływów pieniężnych ze znakiem minus.

Rezerwy są zatem elementem sprawozdania finansowego, które nie jest bezpośrednio powiązane z przepływem pieniężnym. Jednakże nie można całej wartości bilansowej zmiany stanu rezerw ująć bez weryfikacji w rachunku przepływów, gdyż nie wszystkie rezerwy w rachunkowości są odnoszone w koszty. Występują przypadki, gdy rezerwa tworzona jest na wartość zobowiązania, które będzie konieczne do spłaty w związku z aktualizacją wartości odniesioną, pozawynikowo, na kapitał własny. Może więc dojść do sytuacji, w których zmiana stanu rezerw wykazana w bilansie oraz rachunku przepływów będzie różna, np. w przypadku zmiany stanu rezerw na odroczony podatek dochodowy dotyczących operacji rozliczanych z kapitałem własnym.

Nadmienić należy, że wszystkie przypadki zmiany stanu rezerw nieuwzględnionych w rachunku przepływów pieniężnych są konieczne do wyjaśnienia w dziale 4 dodatkowych informacji i objaśnień do sprawozdania finansowego.

Uwaga: W pozycji A.II.5. "Zmiana stanu rezerw" rachunku przepływów pieniężnych sporządzanym metodą pośrednią ujmuje się zmianę stanu rezerw na zobowiązania, wykazanych w pozycji B.I pasywów bilansu (według załącznika na 1 do ustawy o rachunkowości), tzn. rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego (tworzonych na podstawie art. 37 ww. ustawy), rezerw na świadczenia emerytalne i podobne (tworzonych na podstawie art. 39 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy) oraz pozostałych rezerw na zobowiązania (tworzonych na podstawie art. 35d ww. ustawy oraz art. 39 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy). Zwiększenie stanu rezerw wykazuje się ze znakiem plus, a ich zmniejszenie ze znakiem minus.

Problematyka zmiany stanu rezerw nie zamyka się tylko w pojęciu rezerw. Jest tak dlatego, że pozycja ta swoim zakresem obejmuje bilansową zmianę stanu pozycji rezerw, w której wykazuje się również część rozliczeń międzyokresowych biernych. Zatem, aby prawidłowo wykazać wartość zmian, należy rozpatrywać zmianę stanu rezerw równocześnie ze zmianą stanu rozliczeń międzyokresowych.