Zasady wyceny składników aktywów i pasywów na dzień bilansowy

Zasady wyceny składników aktywów i pasywów na dzień bilansowy określa art. 30 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Przepis ten stanowi, iż składniki aktywów (z wyłączeniem udziałów w jednostkach podporządkowanych wycenianych metodą praw własności) i pasywów wyrażone w walutach obcych wycenia się na dzień bilansowy po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski. Natomiast gotówkę znajdującą się w jednostkach prowadzących kupno i sprzedaż walut obcych wycenia się po kursie, po którym nastąpił jej zakup, jednak w wysokości nie wyższej od średniego kursu ogłoszonego na dzień wyceny dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski. Chociaż ww. przepis ustawy o rachunkowości nie wymienia szczegółowo ani składników aktywów, ani pasywów wyrażonych w walucie obcej, które podlegają wycenie na dzień bilansowy, to ma on zastosowanie do wyrażonych (płatnych) w walutach obcych aktywów pieniężnych i szeroko rozumianych rozrachunków (należności i zobowiązań). Zatem wycenia się na dzień bilansowy wyrażone w walucie obcej:

• nieuregulowane należności i zobowiązania,
   
• środki pieniężne znajdujące się na rachunkach walutowych lub w kasie walutowej,
   
• aktywa i zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu (akcje, udziały i inne papiery wartościowe), a także
   
• udzielone i zaciągnięte pożyczki i kredyty.

Skutki wyceny, w zależności od charakteru różnicy kursowej, zalicza się odpowiednio do przychodów finansowych (dodatnie) lub kosztów finansowych (ujemne), a w uzasadnionych przypadkach - do kosztu wytworzenia produktów lub ceny nabycia towarów, a także ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środków trwałych, środków trwałych w budowie lub wartości niematerialnych i prawnych (art. 30 ust. 4 ustawy o rachunkowości).

Składniki, których podstawową cechą jest brak prawa do otrzymania lub zobowiązania do dostarczenia ustalonej liczby jednostek waluty (nie wystąpi przepływ gotówki), nie podlegają na dzień bilansowy wycenie. Zalicza się do nich m.in.:

• zapłacony z góry czynsz figurujący u otrzymującego na koncie 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów", a u wpłacającego na koncie 64 "Rozliczenia międzyokresowe kosztów",
   
• wartość firmy, wartości niematerialne i prawne oraz rzeczowe aktywa trwałe,
   
• zapasy materiałów i towarów.