Księgowanie VAT należnego od darowizny towarów

Towary, których od ponad 5 lat nie możemy sprzedać, zamierzamy przekazać bezpłatnie na rzecz Ośrodka Pomocy Społecznej. Przy ich zakupie odliczyliśmy podatek VAT. Czy darowiznę tych towarów powinniśmy opodatkować VAT? W jaki sposób ująć w księgach rachunkowych darowiznę towarów, jeśli są one ewidencjonowane w cenach sprzedaży netto, a jednostka ustala odchylenia z tytułu zarezerwowanej marży?

Opodatkowaniu VAT podlega m.in. przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

• przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
   
• wszelkie inne darowizny,

jeżeli podatnikowi przysługiwało w całości lub w części, prawo do odliczenia VAT naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych. Kwestię tę reguluje art. 7 ust. 2 ustawy o VAT.

W sytuacji przedstawionej w pytaniu nieodpłatne przekazanie towarów powodować będzie skutki w postaci powstania obowiązku podatkowego, bowiem darczyńcy przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego od nabycia przekazywanych towarów.

Podstawą opodatkowania darowizny jest cena nabycia przekazanych towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia - koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów (art. 29a ust. 2 ustawy o VAT).

W pytaniu nie wskazano, jakie towary zostaną przekazane w darowiźnie, a ma to znaczenie dla ustalenia właściwej stawki VAT dla omawianego przekazania. Do opodatkowania darowizny towarów stosuje się bowiem stawkę właściwą dla danego towaru. Zasadniczo jest to stawka 23%.

Należy wspomnieć, aczkolwiek nie dotyczy to sytuacji omawianej w pytaniu, że w niektórych przypadkach stawka VAT może być niższa, np. przy przekazaniu sprzętu komputerowego dla placówek oświatowych lub organizacji humanitarnych, charytatywnych lub edukacyjnych w celu dalszego nieodpłatnego przekazania placówkom oświatowym, przy zachowaniu warunków ustawowych. Mówi o tym art. 83 ust. 1 pkt 26 ustawy o VAT.

Ponadto w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT ustawodawca zwolnił darowiznę produktów spożywczych. Przepis ten stanowi, że jeżeli przedmiotem darowizny są produkty spożywcze (z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%), przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację, to darowizny takie są zwolnione od podatku. Wskazane zwolnienie stosuje się pod warunkiem, że podatnik (darczyńca) posiada dokumentację potwierdzającą dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację (art. 43 ust. 12 ustawy o VAT). Omawianego zwolnienia nie można jednak stosować, jeśli:

• określenie przeznaczenia otrzymanych przez organizację pożytku publicznego towarów nie jest możliwe na podstawie prowadzonej przez tę organizację dokumentacji, lub 
   
• wykorzystanie otrzymanych przez organizację pożytku publicznego towarów nastąpiło na cele inne niż cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację.

Wartość przekazanych w darowiźnie towarów powinna obciążyć pozostałe koszty operacyjne.

W ewidencji księgowej operacje związane z przekazywaniem darowizn kwalifikuje się do zdarzeń pośrednio związanych z działalnością operacyjną jednostki. Wynika tak z art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h) ustawy o rachunkowości. Z tego względu wartość darowanych towarów darczyńca powinien zaksięgować na koncie 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne", równocześnie wyksięgowując wartość odchyleń od cen ewidencyjnych z tytułu zarezerwowanej marży. O kwotę tych odchyleń koryguje się ujętą na koncie 76-1 wartość darowanego towaru zapisem:

- Wn konto 34-2 "Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów",

- Ma konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne".

Jeśli jednostka będzie zobowiązana wykazać VAT należny od kwoty darowizny, to jego wartość również zaliczy do pozostałych kosztów operacyjnych zapisem:

- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",

- Ma konto 22-1 "Rozrachunki z tytułu VAT należnego".

Przykład Założenia W lipcu 2016 r. jednostka przekazała w formie darowizny niechodliwe towary (pościel i koce) na rzecz Ośrodka Pomocy Społecznej.   Wartość towarów w cenie sprzedaży netto wynosiła 4.300 zł. Odchylenia kredytowe od cen ewidencyjnych z tytułu zarezerwowanej marży przypadające na darowane towary wynosiły 350 zł (towary nie były objęte odpisem aktualizującym).    Z uwagi na to, że jednostka przy zakupie tych towarów odliczyła VAT naliczony, w momencie przekazania ich w formie darowizny zobowiązana jest do wykazania VAT należnego. Podstawą naliczenia VAT jest cena nabycia towarów (art. 29a ust. 2 ustawy o VAT). Dekretacja Opis operacji Kwota Konto Wn Ma 1. Wz - wydanie towarów z magazynu: 4.300,00 zł 76-1 33 2. PK - rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych z tytułu zarezerwowanej marży: 350,00 zł 34-2 76-1 3. PK - naliczenie VAT należnego z tytułu nieodpłatnego przekazania towarów: (4.300 zł - 350 zł) × 23% =  908,50 zł 76-1 22-1 Księgowania