Wycena środków trwałych na ostatni dzień roku obrotowego

Na dzień bilansowy środki trwałe wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny), pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości (por. art. 28 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości).

Stosownie do art. 31 ust. 3 ustawy o rachunkowości, wartość początkowa środków trwałych oraz dotychczas dokonane od środków trwałych odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe mogą, na podstawie odrębnych przepisów, ulegać aktualizacji wyceny. Z przepisu tego wynika więc, że jednostki nie mogą dokonywać aktualizacji wyceny środków trwałych samodzielnie w oparciu o wewnętrzne postanowienia ich kierowników tylko na podstawie odrębnych przepisów. Zgodnie z przepisami podatkowymi tryb i termin aktualizacji wyceny środków trwałych określa Minister Finansów w drodze rozporządzenia (zob. art. 15 ust. 5 updop oraz art. 22o ust. 1 updof). Ostatnia taka aktualizacja była przeprowadzona na dzień 1 stycznia 1995 r.

W myśl art. 28 ust. 7 ustawy o rachunkowości trwała utrata wartości środków trwałych ma miejsce wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowane przez jednostkę składniki majątku nie przyniosą w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Jak wskazano w art. 32 ust. 4 ustawy o rachunkowości trwałą utratę wartości środka trwałego powodują m.in.:

• zmiana technologii produkcji,
   
• przeznaczenie środka trwałego do likwidacji,
   
• wycofanie go z użytkowania lub inne przyczyny.

Okoliczności, o których mowa wyżej uzasadniają dokonanie odpisu aktualizującego, który doprowadzi wartość środka trwałego wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku, do ustalonej w inny sposób wartości godziwej. Odpisy aktualizujące z tytułu trwałej utraty wartości środków trwałych, w świetle ustawy o rachunkowości, zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych (por. art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o rachunkowości).

Przykład

I. Założenia:

1. Spółka z o.o. zleciła rzeczoznawcy wycenę maszyny produkcyjnej na dzień bilansowy. W związku ze spadkiem ilości zamówień jednostka ma bowiem zamiar zaprzestać produkcji i sprzedać maszynę w następnym roku obrotowym. Wartość początkowa maszyny wynosi: 20.000 zł, a jej dotychczasowe umorzenie: 8.640 zł.
    
2. Według wyceny rzeczoznawcy wartość rynkowa maszyny wynosi: 5.000 zł. Oznacza to, że wartość bilansowa maszyny jest wyższa niż możliwa do uzyskania cena sprzedaży netto.
    
3. Jednostka postanowiła dokonać odpisu aktualizującego wartość środka trwałego (maszyny) w kwocie: 20.000 zł - 8.640 zł - 5.000 zł = 6.360 zł.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

IV. Ustalenie wartości maszyny na dzień bilansowy (do ujęcia w bilansie):

Uwaga: Nie dokonuje się odpisów aktualizujących od środków trwałych, których wartość księgowa jest niższa od ich przewidywanej ceny sprzedaży netto.

Aktualizacji wyceny środków trwałych ze względu na przyczyny wymienione w art. 32 ust. 4 ustawy o rachunkowości, można dokonywać w ciągu roku. Niemniej jednak jednostka zobowiązana jest dokonać oceny i aktualizacji tych składników obowiązkowo na dzień bilansowy, przy okazji wyceny na ten dzień aktywów w celu sporządzenia sprawozdania finansowego. Nie ma konieczności dokonywania odpisów aktualizujących w przypadkach, gdy wartość księgowa środków trwałych jest wprawdzie wyższa od ich przewidywanej ceny sprzedaży netto, jednak środki te nadal znajdują się w używaniu i jednocześnie nie zachodzą ww. okoliczności opisane w art. 32 ust. 4 ustawy o rachunkowości. Wtedy można, w miejsce dokonywania odpisów aktualizujących, ograniczyć postępowanie do przeprowadzenia weryfikacji stosowanych dotychczas stawek amortyzacyjnych lub umorzeniowych w trybie art. 32 ust. 3 ustawy o rachunkowości.

Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości w odniesieniu do środków trwałych, które podlegały aktualizacji według stanu na dzień 1 stycznia 1995 r. ujmuje się w księgach rachunkowych w sposób określony w art. 32 ust. 5 ustawy o rachunkowości.