Definicja przychodów ze sprzedaży oraz związanych z nimi kosztów

Ustawa o rachunkowości definiuje przychody jako uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów bądź zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli (por. art. 3 ust. 1 pkt 30 ww. ustawy).

Wśród przychodów z działalności wyróżnia się przychody ze sprzedaży:

• wyrobów gotowych, półproduktów, robót i usług,
   
• towarów, materiałów,
   
• pozostałych składników majątku, np. środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, inwestycji, papierów wartościowych.

Zasadniczo w przepisach ustawy o rachunkowości nie ma zawartej definicji przychodu ze sprzedaży. Jedynie z art. 42 ust. 2 tej ustawy wynika pośrednio, że za przychód w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą przyjmuje się wyrażone w rzeczywistych cenach sprzedaży kwoty należne z tytułu sprzedaży produktów (tj. wyrobów gotowych, robót i usług), towarów i materiałów, z uwzględnieniem dotacji, opustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń, bez podatku od towarów i usług oraz innych podatków bezpośrednio związanych z obrotem.

Przez koszty rozumie się natomiast uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli (por. art. 3 ust. 1 pkt 31 ww. ustawy).

Co do zasady przychody ze sprzedaży produktów, towarów, materiałów i związane z nimi koszty ujmuje się w księgach rachunkowych zgodnie z zasadą memoriału (art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości). W myśl tej zasady, w księgach jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie do terminu ich zapłaty. Za przychody wpływające na wynik finansowy przyjmuje się więc kwoty należne od nabywców w kwocie netto (tj. bez VAT należnego), dotyczące danego okresu sprawozdawczego, niezależnie od terminu ich zapłaty.

Należy pamiętać, że dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczyć należy także koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione.

Natomiast pobrane z góry przedpłaty, zaliczki - na poczet dostaw i usług, których wykonanie nastąpi w następnych okresach sprawozdawczych - nie stanowią przychodu. Na podstawie art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości, zalicza się je do rozliczeń międzyokresowych przychodów i ujmuje na koncie 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów".

Prowadząc ewidencję przychodów i związanych z nimi kosztów należy zachować zasadę ostrożności (por. art. 7 ust. 1 ustawy o rachunkowości), zgodnie z którą w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, należy uwzględnić:

1) zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,

2) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne (konto 76-0),

3) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne (konto 76-1),

4) rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń (konta 64, 83).

Zdarzenia wymienione wyżej uwzględnić należy także wtedy, gdy zostaną ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamkniecie ksiąg rachunkowych. Należy pamiętać, iż zasadniczo przychodów i związanych z nimi kosztów nie można ze sobą kompensować.

Ustawa o rachunkowości nie określa momentu uzyskania przychodu. Dlatego, aby uniknąć rozbieżności pomiędzy ustawami o podatku dochodowym a ustawą o rachunkowości przyjmuje się, że jeżeli ustawa nie zawiera odmiennych szczegółowych postanowień (co dotyczy np. przychodów z tytułu niezakończonych długoterminowych usług, w tym budowlanych), to za moment powstania przychodu uznaje się moment określony w przepisach podatkowych. W świetle przepisów podatkowych za datę powstania przychodu uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności (por. art. 14 ust 1c updof oraz art. 12 ust. 3a updop). Co ważne, do przychodów nie zalicza się m.in. pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych (por. art. 14 ust. 3 pkt 1 updof oraz art. 12 ust. 4 pkt 1 updop).