Koszty wytworzenia sprzedanych produktów gotowych

Generalnie ustawa o rachunkowości - w zakresie kosztów - wymaga:

1) wprowadzenia do ksiąg rachunkowych w postaci zapisu wszystkich kosztów, które miały miejsce w danym okresie sprawozdawczym na podstawie dowodów źródłowych,

2) zakwalifikowania kosztów do właściwego okresu (bieżącego lub przyszłego),

3) zaliczenia do kosztów wytworzenia produktów kosztów określonych w definicji kosztu wytworzenia,

4) rozliczenia kosztów wytworzenia produktów na część sprzedaną (odnoszoną na wynik finansowy) i na część będącą w zapasach wyrobów gotowych (półproduktów).

Jednostki zajmujące się działalnością produkcyjną powinny ujmować i rozliczać koszty działalności operacyjnej podstawowej i ogólnego zarządu (działalności pomocniczej o ile występuje) w dwojaki sposób:

1) tylko według funkcji - na kontach zespołu 5 (wówczas do każdego konta zespołu 5 prowadzi się ewidencję kosztów według rodzajów, ze szczegółowością wymaganą w informacji dodatkowej, w części dodatkowe informacje i objaśnienia - załącznik nr 1 do ustawy o rachunkowości),

2) zarówno według rodzajów, jak i według funkcji - na kontach zespołu 4 i równocześnie na kontach zespołu 5.

Jednostki prowadzące ewidencję kosztów oraz ich rozliczanie tylko na kontach zespołu 4, z reguły prowadzą niezbyt rozbudowaną, a raczej jednorodną działalność gospodarczą, bez kalkulowania kosztów produktów. W przypadku działalności produkcyjnej taki rachunek kosztów nie jest zalecany.

Jeżeli jednostka ujmuje i rozlicza koszty działalności operacyjnej podstawowej i ogólnego zarządu wyłącznie na kontach zespołu 5, to ewidencję kosztów produkcji może prowadzić na koncie 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej", obejmującym koszty związane z produkcją. Na koncie tym gromadzone będą koszty stanowiące koszt wytworzenia produktu - zdefiniowany w art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości - obejmujący koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. Koszty bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny. Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Ujęcie podstawowych operacji gospodarczych związanych z rozliczaniem kosztów produkcji na kontach zespołu 5, może przebiegać następującymi zapisami:

Na dzień bilansowy konto 50-0 może wykazywać saldo debetowe, w sytuacji gdy wystąpi produkcja w toku.

Ewidencja kosztów według rodzajów i równocześnie według funkcji polega na ujmowaniu - według zasad ogólnych kosztów najpierw na kontach zespołu 4 (wyodrębnionych co najmniej ze szczegółowością wymaganą w załącznikach do ustawy). Konto zespołu 4 obciąża się kwotami kosztów wynikającymi z dowodów źródłowych. Po zakończeniu miesiąca (lub równocześnie z ujęciem kosztów na kontach zespołu 4) przenosi się te koszty na odpowiednie stanowiska kosztów - w zespole 5 (tu: konto 50 "Koszty działalności podstawowej - produkcyjnej"), za pośrednictwem konta 49 "Rozliczenie kosztów". Dalsza ewidencja kosztów na kontach zespołu 5 odbywa się zgodnie z opisanymi wyżej zasadami dla ewidencji kosztów wyłącznie według funkcji.