OTRZYMANIE PRZEDSIĘBIORSTWA APORTEM - wyjaśnienia Ministerstwa Finansów

Wspólnik wniósł jako pokrycie udziałów do spółki z o.o. przedsiębiorstwo, którego wartość rynkowa jest wyższa od wartości nominalnej przejętych udziałów. Czy mamy tutaj do czynienia z agio, które powinno zwiększyć kapitał zapasowy, czy też z ujemną wartością firmy? Jak w analogicznej sytuacji postąpić w przypadku otrzymania aportem przedsiębiorstwa przez spółkę komandytowo-akcyjną, czy też inną spółkę osobową prawa handlowego, np. spółkę jawną?

Opisany w pytaniu problem został wyjaśniony przez Ministerstwo Finansów w piśmie z 4 marca 2013 r., będącym odpowiedzią na pytanie naszego Wydawnictwa. Poniżej prezentujemy treść tego pisma.

"(...) W przypadku nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części zastosowanie mają art. 33 ust. 4 oraz 44d ustawy o rachunkowości. W wyniku tego nabycia może powstać wartość firmy lub ujemna wartość firmy, jeżeli cena nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części jest różna od wartości godziwej przejętych aktywów netto.

Natomiast otrzymanie przedsiębiorstwa lub zorganizowanej jego części jako wkładu niepieniężnego w zamian za udziały powoduje zwiększenie kapitałów (funduszy) własnych spółki, które, zgodnie z przepisem art. 36 ust. 1 ustawy o rachunkowości, ujmuje się w księgach rachunkowych z podziałem na ich rodzaje i według zasad określonych przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki. Odpowiednimi przepisami ww. prawa są m.in. przepisy ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych.

Wykładnia literalna i systemowa art. 154 § 3 i art. 396 § 1 K.s.h. pozwala na wywiedzenie z tych przepisów stwierdzenia, iż z przypadkiem określanym jako agio mamy do czynienia zawsze wtedy, gdy następuje nabycie udziałów bądź akcji w spółkach kapitałowych po cenie wyższej niż ich cena nominalna. Niezależnie od wielkości kwot faktycznie wpłaconych do spółki lub też wniesionych w formie wkładu niepieniężnego (aportu) w celu pokrycia objętego przez wspólnika udziału lub udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością albo przez akcjonariusza akcji w spółce akcyjnej, na poczet kapitału zakładowego przekazywana jest tylko ta część wniesionego wkładu pieniężnego lub aportu, która odpowiada wartości nominalnej udziałów lub akcji objętych przez daną osobę. Pozostałą nadwyżkę przelewa się do kapitału zapasowego spółki, który, podobnie jak kapitał zakładowy, jest funduszem ujmowanym w odrębnej pozycji w pasywach bilansu spółki. Warto przy tym zauważyć, że w przeciwieństwie do przepisu ustrojowego normującego kwestię kapitału zapasowego w spółce akcyjnej (art. 396 § 1 K.s.h.), z przepisów dotyczących spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie wynika ustawowa konieczność tworzenia kapitału zapasowego i innych kapitałów "rezerwowych" (art. 154 § 3 zd. 2 jest jedynie przepisem nakazującym dokonanie określonej operacji rachunkowej). Jednakże w praktyce zasady dotyczące tworzenia kapitału zapasowego i kapitałów rezerwowych w spółce akcyjnej przyjęły się także w odniesieniu do spółek z o.o.

Natomiast jeżeli chodzi o wnoszenie do spółki komandytowo-akcyjnej aportów o wartości przekraczającej wartość nominalną obejmowanych w zamian udziałów, to należy uwzględnić istnienie dualizmu kapitału w tego typu spółce osobowej. Kapitał podstawowy w spółce komandytowo-akcyjnej, nazywany także kapitałem udziałowym, jest pokrywany wkładami wszystkich wspólników (komplementariuszy i akcjonariuszy spółki) i tworzą go zarówno kapitał zakładowy, jak też inne fundusze. Kapitał zakładowy powstaje wyłącznie z wkładów wnoszonych na pokrycie akcji, natomiast wkłady zasilające inne fundusze nie tworzą kapitału zakładowego. W sytuacji, gdy komplementariusz wnosi wkłady na kapitał zakładowy i obejmuje w zamian akcje spółki, do tych jego wkładów stosuje się przepisy o spółce akcyjnej, w tym również z art. 309 § 2 i art. 396 § 1 K.s.h. regulujące kwestię agio i kapitału zapasowego.

W przypadku natomiast, gdy komplementariusz wnosi wkłady na inne fundusze, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy, wówczas zarówno co do rodzaju takich wkładów, jak też związanych z ich wniesieniem skutków prawnych, należy stosować przepisy o spółce jawnej (art. 126 § 1 pkt 2 K.s.h.).

W pozostałych typach spółek osobowych kapitał zakładowy nie występuje, rozważanie zagadnienia agio w ich kontekście staje się bezprzedmiotowe. W spółkach osobowych prawa handlowego mamy do czynienia z kapitałem (wkładem) właścicieli.

Przytoczone w zapytaniu przepisy art. 33 ust. 4 oraz 44d ustawy o rachunkowości odnoszą się do nabywania jednostki lub zorganizowanej jej części i nie znajdują zastosowania w sytuacji otrzymania przedsiębiorstwa jako wkładu niepieniężnego w zamian za wydawane udziały lub akcje".

Według wyjaśnień Ministerstwa Finansów w odniesieniu do otrzymania przedsiębiorstwa jako wkładu niepieniężnego w zamian za wydawane udziały lub akcje nie można stosować przepisów art. 33 ust. 4 oraz art. 44d ustawy o rachunkowości, nie powstanie w związku z tym ujemna wartość firmy. W omawianej sytuacji należy stosować przepisy Kodeksu spółek handlowych. Oznacza to, iż w spółkach z o.o., akcyjnych oraz komandytowo-akcyjnych (w odniesieniu do wkładów komplementariusza) nadwyżkę otrzymanego wkładu nad wartością nominalną wydanych w zamian udziałów lub akcji (tzw. agio) przelewa się do kapitału zapasowego spółki.

Ponadto w piśmie z 19 grudnia 2013 r., będącym odpowiedzią na pytanie naszego Wydawnictwa, Ministerstwo Finansów uszczegółowiło kwestię wniesienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części do spółek osobowych prawa handlowego, wyjaśniając:

"(...) nabycie jednostki lub zorganizowanej jej części należy odróżnić od otrzymania przedsiębiorstwa lub zorganizowanej jego części jako wkładu niepieniężnego (aportu).

W przypadku nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części zastosowanie mają art. 33 ust. 4 oraz 44d ustawy o rachunkowości. W wyniku tego nabycia może powstać wartość firmy lub ujemna wartość firmy, jeżeli cena nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części jest różna od wartości godziwej przejętych aktywów netto.

Natomiast otrzymanie przedsiębiorstwa jako wkładu niepieniężnego (aportu) przez spółkę osobową prawa handlowego (np. spółkę jawną lub komandytową) nie powinno prowadzić do powstania wartości firmy lub ujemnej wartości firmy, o której mowa w art. 33 ust. 4 oraz art. 44d ustawy o rachunkowości. Potwierdzeniem tego jest zawarte w poprzedniej odpowiedzi stwierdzenie, że "W pozostałych typach spółek osobowych kapitał zakładowy nie występuje, rozważanie zagadnienia agio w ich kontekście staje się bezprzedmiotowe. W spółkach osobowych prawa handlowego mamy do czynienia z kapitałem (wkładem) właścicieli".