Zasady wyceny wyrobów gotowych według stałych cen ewidencyjnych

Wyceny wyrobów gotowych na dzień ich powstania dokonuje się na podstawie art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości, czyli według kosztu wytworzenia produktu, który obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. W odniesieniu do wyrobów gotowych ustawa o rachunkowości w art. 34 ust. 2 przewiduje uproszczenie polegające na tym, że w trakcie roku obrotowego jednostka ewidencjonuje wyroby w cenach przyjętych do ewidencji (w stałych cenach ewidencyjnych) z uwzględnieniem różnic pomiędzy tymi cenami a rzeczywistymi kosztami ich wytworzenia. Powstałe różnice pomiędzy tymi cenami stanowią odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów, które ujmuje się na koncie 62-0 "Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów".

Jednak na dzień bilansowy wartość wyrobów gotowych wyrażoną w cenach ewidencyjnych doprowadza się do poziomu kosztów ich wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na ten dzień. Przy czym zasada ta nie dotyczy wyrobów gotowych, jeżeli do ich ewidencji stosuje się koszty planowane, w tym normatywne, różnice zaś między planowanymi a rzeczywistymi kosztami wytworzenia są nieznaczne. Stosowane do wyceny bilansowej wyrobów gotowych planowane koszty wytworzenia nie mogą być wyższe od cen sprzedaży netto tych składników.

Stosowanie stałych cen ewidencyjnych dla wyrobów gotowych wymaga rozliczania w trakcie roku obrotowego różnic pomiędzy ceną ewidencyjną a rzeczywistymi kosztami wytworzenia. W wyniku tych porównań powstają odchylenia od cen ewidencyjnych. Jeżeli cena ewidencyjna jest niższa od rzeczywistego kosztu wytworzenia, to powstają debetowe odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów. Z kolei, gdy cena ewidencyjna jest wyższa od rzeczywistego kosztu wytworzenia, to powstają odchylenia kredytowe, zmniejszające wartość wyrobów gotowych. W jednostkach produkcyjnych, które przyjęły do bieżącej wyceny wyrobów stałe ceny ewidencyjne, ich ustalenia dokonuje się na koncie 58 "Rozliczenie kosztów produkcji".

Odchylenia od cen ewidencyjnych zgromadzone na koncie 62-0 rozlicza się w ciągu roku na odchylenia przypadające na sprzedane wyroby oraz pozostający w magazynie zapas wyrobów na koniec okresu sprawozdawczego. Rozliczanie odchyleń przeprowadza się co najmniej na koniec okresu sprawozdawczego, tj. miesiąca, kwartału, roku. O częstotliwości tych rozliczeń decyduje jednostka. Możliwe są dwa sposoby rozliczania odchyleń, mianowicie:

1) na bieżąco, w miarę rozchodu produktów - odchylenia dotyczące każdego rozchodu wyrobów potwierdza się dowodem dokumentującym ich wydanie z magazynu (np. "WZ - Wydanie na zewnątrz"),

2) po zakończeniu okresu sprawozdawczego za pomocą wskaźnika odchyleń przeciętnych (Wop).