Kompensata różnic inwentaryzacyjnych

Nadwyżki towarów i materiałów objętych ewidencją ilościowo-wartością mogą podlegać kompensacie z niedoborami, które zostały uznane przez jednostkę za niezawinione. Oznacza to, że przyczyną powstania różnic inwentaryzacyjnych podlegających kompensacie mogą być wyłącznie zdarzenia wykluczające odpowiedzialność materialną osób (osoby), którym tę odpowiedzialność w jednostce powierzono. Kompensaty niedoboru z nadwyżką dokonuje się zawsze przed obliczeniem ubytków naturalnych mieszczących się w granicach ustalonych norm. W świetle pkt 105 stanowiska w sprawie inwentaryzacji zapasów, niedobory mogą być kompensowane nadwyżkami, jeśli są spełnione jednocześnie następujące warunki:

1) niedobór i nadwyżka dotyczą podobnych asortymentów zapasów albo znajdują się w podobnych opakowaniach, co pozwala sądzić, że nastąpiła pomyłka przy ich wydawaniu lub przyjmowaniu,

2) niedobór i nadwyżka dotyczą zapasów powierzonych tej samej osobie odpowiedzialnej,

3) niedobór i nadwyżka zapasów zostały stwierdzone podczas tego samego spisu z natury.

Przy ustalaniu kwoty podlegającej kompensacie stosuje się zasadę mniejszej ilości i niższej ceny. Oznacza to, że jeżeli niedobór i nadwyżka różnią się co do ilości, wielkość niedoboru albo nadwyżki ustala się, biorąc pod uwagę mniejszą ilość. Jeżeli kompensowane składniki mają różne ceny, to do wyceny kompensaty przyjmuje się cenę tego składnika, która jest niższa (por. pkt 106 stanowiska w sprawie inwentaryzacji zapasów). Natomiast pozostałe po kompensacie różnice zalicza się odpowiednio do pozostałych przychodów operacyjnych lub pozostałych kosztów operacyjnych (por. pkt 100 lit. e oraz pkt 104 lit. b stanowiska w sprawie inwentaryzacji zapasów).

Należy podkreślić, iż nie jest możliwe dokonanie kompensaty niedoborów z nadwyżkami według przedstawionych powyżej zasad w odniesieniu do zapasów, dla których jednostka prowadzi ewidencję wartościową np. towarów w handlu detalicznym. Przy tego rodzaju ewidencji różnice inwentaryzacyjne ustalane są wyłącznie wartościowo.

Przykład

I. Założenia:

1. Jednostka prowadzi ewidencję ilościowo-wartościową materiałów według cen zakupu.
2. W wyniku spisu z natury stwierdzono w magazynie niedobór 50 szt. materiału "X" w cenie: 5 zł/szt. (tj. 250 zł) oraz nadwyżkę 60 szt. materiału "Y" w cenie 6 zł/szt. (tj. 360 zł).
3. Komisja inwentaryzacyjna, na podstawie wyjaśnień osoby materialnie odpowiedzialnej za magazyn materiałów, ustaliła, że powstały niedobór i nadwyżka wynikały z błędnie ujętych operacji przychodów i rozchodów materiałów "X" i "Y", które znajdują się w podobnych opakowaniach.
4. Ustalono kwotę kompensaty według zasady mniejszej ilości i niższej ceny: 50 szt. × 5 zł/szt. = 250 zł. Na podstawie decyzji kierownika jednostki, nierozliczoną po kompensacie część nadwyżki w kwocie: 110 zł zaliczono do pozostałych przychodów operacyjnych.

II. Dekretacja:

III. Księgowania: